Vikan - 16.04.1987, Blaðsíða 36

Svavar Gestsson, fomiaður Alþýðubandalagsins,
yfirheyrður af Vilhjálmi Egilssyni, Sjálfstæðisflokld
- Þið stefnið á vinstri stjórn, Svavar, er bað
ekki?
Við höfum náttúrlega ekkert á móti því að
vinstri stjórn verði mynduð. Við höfum reynd-
ar reynslu fyrir þvi að þegar Alþýðubandaiag-
ið kemur sterkt út úr kosningum eru
miðflokkar tilbúnir að vinna með okkur og
mér sýnist að í þessu öngþveiti og upplausn,
sem nú er að koma í Ijós í íslenskum þjóðmál-
um, sé nauðsynlegt að hér verði miklu sterkara
afl á vinstri kanti en áður hefur verið.
- Nú eru sjö flokkar á vinstri kantinum.
Hvaða áhrif hefði það ef Alþýðuflokkurinn
yrði stærsti flokkurinn vinstra megin við
miðju?
Það mun ekki gerast. Ef Alþýðuflokkurinn
yrði af þessari stærð myndum við náttúrlega
reyna að knýja hann til samstarfs um myndun
nýrrar jafnaðarstjórnar. Hins vegar óttumst
við að Alþýðuflokkurinn og formaður hans
líti á kosningasigur flokksins, ef hann verður,
sem eins konar ákvörðun um stjórn með Sjálf-
stæðisflokknum. Þannig hefur hann verið að
reyna að lokka til sín kjósendur Sjálfstæðis-
flokksins og reynt að gera sig sem líkastan
Sjálfstæðisflokknum ef það mætti verða til
þess að einhverjir villtust á honum og íhald-
inu í kjörklefunum.
- Er ekki órökrétt að telja að ef Sjálfstæðis-
flokkurinn tapar muni hann fara í stjórn með
Alþýðuflokknum? Aukast þá ekki líkurnar á
vinstri stjórn?
Það er alveg Ijóst mál að Sjálfstæðisflokkur-
inn virðist vera í rúst eins og sakir standa og
það hlýtur bersýnilega að ýta undir vinstri
þróun í landinu. Eg er alveg sammála þvi sem
forystulið Sjálfstæðisflokksins segir í þeim efn-
um, það er hárrétt metið.
Ætlið þið að hækka skatta ef þið komist
í stjórn?
A fyrirtækjum, já.
Á frekar að hækka skatta en kaupið?
Eg tel nú að valið sé ekki þar á milli. Spurn-
ingin er um það hvort fyrirtækin verða látin
greiða til samneyslunnar með eðlilegum hætti,
eins og gerist í grannlöndum okkar.
- Nú ætlið þiö að hækka lágmarkslaun i
þrjátíu og fimm þúsund krónur. Hafið þið
einhverjar nýjar leiðir til að fara?
Við viljum stefna að því að lágmarkslaun
verði ekki lægri en 35-45 þúsund krónur. Það
er ekki hlutverk ríkisstjórnar eða stjórnmála-
llokks að skrifa upp launaþróunina í einstök-
um atriðum. Þetta er keppikefii sem getur
gerst með margvíslegum hætti. l^að þarf vafa-
laust að grípa til framleiðniátaks í fyrirtækjun-
um. Það þarf að draga úr fjármagnskostnaði
fyrirtækjanna eins og kostur er og það verður
að gerast án verðbólgu.
Þið eruð þá ekki að tala um 30 prósent
yfir linuna?
Það er auðvitað útilokað vegna þess að hlut-
fall launanna í þjóðartekjum er 65-68 %. Það
gengur því ekki upp. Þess vegna getur verið
að þessu marki verði að ná að einhverju leyti
með félagslegum ráðstöfunum.
- Þegar lágmarkslaunin voru hækkuð í
26.500 krónur í samningunum voru ýmsir
óánægðir með að starfsaldurshækkanir hyrfu.
Ef haldið yrði áfram á sömu braut að hækka
lágmarkslaunin, til dæmis upp í 35 þúsund
krónur, er augljóst að starfsaldurs- og fiokka-
hækkanir til dæmis hjá Dagsbrún myndu
hverfa. Hvernig ætlið þið að fara að því?
Eg hef enga uppskrift að því og ég held að
stjórnmálamenn eigi yfirleitt ekki að vera að
setja sig í þær stellingar. Þeir eiga að búa til
ramma og aðstæður fyrir launafólk og at-
vinnulíf i landinu. Þeir eiga ekki að skrifa upp
aðferðir við kjarasamninga i smáatriðum.
Mér er alveg Ijóst að hækkunin, sem átti sér
stað núna, þrýstir á allt launakcrfið. Spurn-
ingin er þvi hvernig þetta kemur að lokum
út þegar upp er staðið;_ það sér maður ekki
fyrr en í lok þessa árs. Ég held hins vegar að
nauðsynlegt sé að ég taki það fram af hálfu
Alþýðubandalagsins að ég tel að við núver-
andi aðstæður eigi ckki að vera hér nein
veruleg verðbólga.
Hvaða skatta ætlar þú að hækka á fyrir-
tækjum?
Ég hef bent á að það sé eðlilegast að tekju-
skattskerfi fyrirtækja verði breytt í grundvall-
aratriðum, rétt eins og gerst helur að því er
varðar launamenn. Frádráttarliðum verði
fækkað verulega og mín vegna má þá hreyta
eitthvað álagningarprósentunni í leiðinni. Ég
er ekki tilbúinn að segja til um það hversu
há eða lág hún á að vera en ég held að aðalat-
riðiö sé að þessi IVádráttarfrumskógur fyrir-
tækjanna verði grisjaður verulega og helst
alveg felldur og að menn séu þá með skatta
á brúttóhagnað sem fundinn er eftir skynsam-
legum formúlum. Það er sem sagt tekjuskaltur
sem ég er þarna að hugsa um. Vcltuskattur
kemur auðvitað til greina en hann er erfið-
ari.
Þið viljið þá lára bandarísku leiðina í
sambandi við skattakerfi fyrirlækjiinna?
Ég gæti alveg hugsað mér að lára svipaða
leið og farin hefur veriö i Bandaríkjunum og
hef talað fyrir hetini mjög oft á Alþingi.
- Ef þið hækkið skatta á fyrirtækjum haml-
ar það þá ekki á móti því sem þarf einmitt
að gera fyrirtækjum til þess að hækka lág-
markslaun og auka framleiðni, fjárfesta og
byggja sig upp?
Þó að peningarnir séu skildir eftir í fyrirtækj-
unum er það engin trygging fyrir því að þeir
skili framleiðniaukningu, hærri launum og
endursköpun fyrirtækjanna. Það er bara ein-
faldlega þjóðarsamstaða um að hér þurfi að
halda uppi tiltekinni félagslegri þjónustu. Við
erum þeirrar skoðunar að allir burðugir aðilar
í þessu þjóðfélagi, hvort sem það eru einstakl-
ingar eða fyrirtæki, eigi að leggja til samneysl-
unnar. Aþýðubandalagið er auðvitað llokkur
sem hefur fullan skilning á stöðu og þróun
atvinnuveganna hvað sem hver segir.
- Flokkur fyrirtækjanna?
Alþýðubandalagið telur að fyrirtækin verði
auðvitað að vera til en Alþýðubandalagið er
fyrst og fremst flokkur fólksins. Átökin eru
milli fólksins og fjármagnsins.
Hvað hefðir þú gert ef svipað mál hefði
komið upp í þínum fiokki og mál Alberts
Guðmundssonar?
Það er crfitt að setja sig í annarra spor í
svona máli, enda held ég að svona mál mundi
varla koma upp í ininum fiokki. Maður. sem
á yfir höfði sér málshöfðun vegna aðildar að
fjármálahneyksli, á auðvitað ekki að sitja í
ríkisstjórn.
En myndir þú geta hugsað þér að vinna
með Albert í stjórn eftir kosningar?
Ég tel að stjórnarsamstarf við Sjálf'stæðis-
fiokkinn eða Borgarallokkinn komi ekki til
greina af okkar hálfu, enda hefur ekki verið
um slíkt sljórnarsamstarf að ræða síðan 1946.
Við höfðum með okkur í stjórn minnihluta
Sjálfstæðisflokksins. brot. 1980 1983. Það var
slæm reynsla þá af samstarfinu viö Albert
Guðmundsson og Eggert Haukdal sem neit-
uðu að taka þált i aðgerðum gegn veröbólg-
unni. Það eru allarið stjórnmálalegar
forsendur sent liggjti til grundvallar samstarfi
fiokka og þar getur ekkert skipt máli nema
málefnin sjálf.
Það væru þá málefnalegar forsendur sem
stæðu í vegi fyrir samstarfi við Albert eftir
kosningar en ekki þessi mál?
Að okkar mati veröur Alberl Guðmundsson
að gera hreint fyrir sínum dyrum áður en efnt
vcrður til stjórnarsamstarls við hann. Ég tel
það auðvitað meginmál að menn gangi ekki
inn i ríkisstjórn meðan þeir eiga málshöföun
yfir höföi sér.
X
36 VIKAN 16. TBL