Vikan - 22.03.1990, Síða 29

DALEIÐ5LA
fremur en annarri meðferðartækni á sviði
sállækninga. Oft er æskilegt að beita við-
talstækni án þess að dáleiðslu sé þörf.
Einnig er hugsanlegt að beita dáleiðslunni
einvörðungu eða að hluta, í tengslum við
aðra sálffæðimeðferð.
Hvert sækja menn nám í dáleiðslu?
— í evrópskum háskólum er dáleiðsla
ekki sérstakt fag ef undan er skilinn há-
skólinn í Veróna á Ítalíu. Þar hefur verið
stofnað til prófessorsembættis í dáleiðslu.
Sums staðar annars staðar er hún tvinnuð
inn í nám í læknisfræði og sálfræði. Til að
öðlast markvissa þjálfun og kunnáttu í dá-
leiðslu hafa menn því þurft að sækja nám-
skeið á vegum ýmissa viðurkenndra sam-
banda er taka að sér að mennta fólk á
þessu sviði.
Stærstu hóparnir, sem hagnýta sér þessa
þjálfun, eru læknar, geðlæknar, sálfræðing-
ar, tannlæknar, meðferðarþjálfaðir félags-
ráðgjafar og sjúkraþjálfarar. Þróun dá-
leiðslunnar er víða mun lengra komin en
hér á landi. í Svíþjóð er nám í dáleiðslu til
að mynda mjög vel skipulagt.
Hverjir mega stunda dáleiðslu hér á
landi?
— Á íslandi eru engin lög til um dá-
leiðslu. Hér gilda aðeins almennar siða-
reglur innan ákveðinna stétta, eins og sál-
fræðinga. Víða erlendis eru engar réttar-
reglur til á þessu sviði. Má sem dæmi
nefha England en þar er dáleiðsla mjög
mikið notuð. Hins vegar er vitaskuld
óheimilt að auglýsa sig sem sérfræðing á
einhverju sviði ef maður er það ekki.
Hvenær skilar dáleiðsla árangri?
— Það er misjafnt hvað dáleiðslumeð-
ferð er skjótvirk. Árangur hennar er undir
mörgu kominn: Hversu flókið vandamálið
er, skjólstæðingnum sjálfum, samvinnu
hans og dáleiðanda og ekki síst hvernig
meðferðinni er háttað. Miðað við önnur
meðferðarform er dáleiðsla yflrleitt fljót-
virkari, hvað sem varanlegum árangri
líður. í sumum tilvikum næst varanlegur
árangur á skömmum tíma. í öðrum hverfa
vandkvæði einstaklingsins aðeins tíma-
bundið en gera vart við sig á ný. Ávallt er
hætta á því að skjólstæðingurinn rati í
kringumstæður er ýfa upp gömul sár og
framkalla aftur þau vandamál er glímt var
við í upphafi með dáleiðslunni. Dáleiðslan
er ekki ffemur en önnur meðferð óyggj-
andi lausn á vandkvæðum manna. Hún er
ekki galdratæki eins og trú manna var á
miðöldum. Hlutverk dáleiðandans er fýrst
og fremst að gera menn betur í stakk búna
til að mæta erfiðleikum. Með dáleiðslu er
reynt að virkja getu, þrek og aðra þá eigin-
leika sem einstaklingurinn býr yfir. Til-
gangur dáleiðslunnar er að fá hann til að
leysa vandamálin sjálfur; gefa honum kost
á að uppgötva að hann sé fær um að ráða
við ýmislegt í sínu lífi sem hann hélt að
hann hefði enga stjórn á.
Út frá hugmyndafræði dáleiðslunnar býr
sérhver einstaklingur yfir meiri þekkingar-
forða og hæfhi en hann er meðvitaður um.
Það er til að mynda alþekkt að fólk, sem
hefur innbyrt mikla þekkingu, geti eigi
nýtt sér hana þegar þörf er á, til dæmis á
prófi, sakir spennu. Hér er meðvitundin
um mikilvægi árangurs þrándur í götu. Ef
unnt er að hjálpa einstaklingi að koma
vitneskju sinni óhindrað upp á yfirborð
hins meðvitaða þáttar, til dæmis með hjálp
dáleiðslu, er lagður grunnur að frekari
árangri. í lok meðferðar hefur einstakling-
ur oft öðlast aðrar viðmiðanir og lítur öðr-
um augum á þann vanda sem glímt er við.
Þegar hann hefúr öðlast trú á að unnt sé að
leysa vandkvæðin tel ég að árangur hafi
náðst.
■ Dáleiðsla er alda-
gamalt fyrirbrigði.
Fundist hafa sagnir um
dáleiðslu hjá Persum,
Egyptum og Grikkjum
til forna. Þá eru til
heimildir um beitingu
dáleiðslu á miðöldum.
Var dáleiðslan þá oft
tengd trúarbrögðum
eða göldrum.
Nú hafa verið gefiiar út bækur eftir
fræga sálfræðinga um sjálfsdáleiðslu
og námskeið verið haldin um þau
efiii. Þar er mönnum gert kleift að
dáleiða sjálfa sig án mikils tilkostn-
aðar. Hver er framtið hinnar hefð-
bundnu dáleiðslu undir handleiðslu
sérfiræðinga?
— Svokölluð sjálfsdáleiðsla er miklu
nýrra fyrirbæri en hin hefðbundna dá-
leiðsla. Til að hægt sé að hafa gagn af slíkri
dáleiðslu er að mínum dómi nauðsynlegt
að hljóta nokkra þjálfun eða tilsögn í
hvernig eigi að nýta sér hana. Ég tel að
mun þrengri hópur geti nýtt sér hana en
hina hefðbundnu þar eð vissar mótsagnir
eru tengdar henni. Lykillinn að dáleiðslu
er að fá meðvitundina til að draga sig í hlé
og auka styrk og næmi undirmeðvitundar-
innar. Þar af leiðandi þarf hinn meðvitaði
þáttur að slaka sem mest á.
í sjálfsdáleiðslu þarf sá sem beitir henni
að gera hvort tveggja að stýra henni og
vera móttakandi. Slíkt getur orkað trufl-
andi. Ég tel að sjálfsdáleiðslu megi einkum
nota í slökunartilgangi. Þá er sá möguleiki
fyrir hendi að viðkomandi tali sjálfur
ákveðinn texta inn á kassettu til hlustunar.
Með þeim hætti getur hann til dæmis inn-
prentað sér jákvæða hugsun og dáleitt sig,
þó með takmörkuðum hætti. Slík aðferð
getur vissulega gegnt forvarnarstarfsemi.
Hún ein nægir þó oft ekki. Á það meðal
annars við er dáleiðandi þarf að grípa inn
í dáleiðsluna óvænt með einum eða öðr-
um hætti. Þegar glímt er við flókin vanda-
mál þarf sífellt að taka tillit til nýrra um-
kvartana og þróunar andlegrar líðanar
sjúklingsins. Er þá þörf faglegra vinnu-
bragða. í röksemdum þessum má þó finna
mótsagnir. Fyrir það fýrsta er öll dáleiðsla
að vissu leyti sjálfsdáleiðsla. Ekki er unnt
að dáleiða einstakling án vilja og eftirgjafar
hans. Þá getur dáleiðandinn, til dæmis
rödd hans, orkað truflandi á sefhæmi við-
komandi einstaklings.
Dáleiðir þú sjálfan þig?
- Ég geri það ekki að staðaldri í þeim
skilningi að unnt sé að tala um markvissa
dáleiðslu. Hins vegar á ég auðvelt með að
komast í „trans-ástand" og finnst mér það
geta verið afslappandi. □
■ Undirmeðvitundin
hagnýtir skilaboð á
virkari hátt og langtum
fyrr en menn héldu.
■ Til mín kemur fólk úr
öllum stéttum með
vandamál af ýmsu tagi.
í tímans rás hefur fólk
komið til mín með
sífellt fjölskrúðugri
vandamál.
■ Á íslandi eru engin
lög til um dáleiðslu. Hér
gilda aðeins almennar
siðareglur innan ákveð-
inna stétta, eins og
sálfræðinga.