Vikan - 23.02.1939, Blaðsíða 4

4
VIKAN
Nr. 8, 1939
að hjartarótum þess, ef svo mætti segja.
Og því minna, sem hann kann í málinu, því
meiri útlendingur verður hann. Þetta er
deginum ljósara og þarf ekki skýringar
við. Því fer þess vegna fjarri, að útlend-
ingum sé með því greiði gerr, að tala við
þá þeirra eigin mál, þótt þeim finnist kann-
ske svo í fyrstu, og það kunni að gera
þeim hægara fyrir í svipinn. Ekkert get-
ur hjálpað þeim eins fljótt og vel til þess
að komast niður í málinu eins og samtal
og viðræður við fólk, hið lifanda orð af
vörum þess. Jafnvel mikið bóklegt nám
fær ekki jafnazt á við það.
Ég held, að við íslendingar séum allt
of tamir til þess að tala útlenzku við út-
lendinga hér á landi. Okkur finnst slíkt
kannske einföld kurteisisskylda, og það
getur verið það undir vissum kringum-
stæðum. íslendingar eru yfirleitt duglegir
að læra mál, bæði vegna gáfnafars síns og
ekki síður vegna hins, að þeirra eigið mál,
íslenzkan, leggur þeim óvenjuleg skilyrði
til þess upp í hendurnar. Við vörum okkur
ekki á því, að útlendingurinn, sem vill læra
íslenzku, vérður að sækja á brattann, læra
erfiðara mál en hans eigið móðurmál er,
þar sem hið gagnstæða á sér hins vegar
oftast stað með okkur. Það ætti því miklu
fremur að vera kurteisisskylda okkar að
hjálpa útlendingum á allan hátt við ís-
lenzkunám þeirra, enda mundu þeir flest-
ir, ef ekki allir, vera þakklátir fyrir slíkt.
Ég hefi margoft heyrt útlendinga hér
kvarta yfir því, að þeim gengi svo illa
að læra málið, vegna þess að hér væru alls
staðar menn, sem kynnu þeirra mál og
töluðu það við þá, jafnvel þótt þeir bæðu
þá um að tala heldur íslenzku. Mörg dæmi
eru líka til þess, að erlendir stúdentar,
sem hafa komið hingað í því skyni að læra
íslenzku, hafa beinlínis flúið eitthvað upp
í sveit til þess að komast hjá því að þurfa
að umgangast íslendinga, sem vildu ekki
tala við þá íslenzku.
Þegar nánara er að gætt, virðist mér
kenna nokkurs skorts á þjóðarmetnaði í
þessu háttalagi okkar Islendinga. Okkur
skortir heilbrigðan metnað og nægilega vit-
und um mátt tungu okkar og andlegt
þroskagildi hennar. Ef við töluðum eitt-
hvert skrílmál, væri öðru máli að gegna.
Þá væri ástæða til að draga mál okkar í
hlé af blygðunarsemi, eins og Eva fór með
óþvegnu börnin forðum. En við höfum
enga ástæðu til blygðunarsemi. Og lítum
svo á það, hvernig aðrar þjóðir fara að í
þessu efni. Menn verða alls staðar að semja
sig að siðum og háttum þjóðanna, sem
þeir dveljast með og taka upp mál þeirra.
Þetta virðist alls staðar föst venja, —
nema hér á landi. Hugsum okkur t. d., að
íslenzk stúlka færi í vist á danskt heimili
úti í Danmörku. Mundi nokkurum koma til
hugar, að tekin yrði upp íslenzka á heim-
ilinu vegna stúlkunnar? En hvernig er
sams konar dæmi um danska stúlku á ís-
lenzku heimili hér á landi? Það mun oft-
ast vera svo, að töluð sé við hana danska
allan tímann, og þegar stúlkan fer heim
til sín aftur eftir ár eða missiri eða hvað
það er, kann hún ekki stakt orð í íslenzku
nema fáein blótsyrði, sem hún hefir hent
á lofti. Er nú stúlkunni nokkur greiði gerr
með þessu? Nei, því fer fjarri. Þvert á
móti fer hún á mis við mikið, sem hún
hefði getað grætt á vist sinni hér á landi,
en hins vegar kemur íslenzka stúlkan heim
málinu ríkari en áður.
Það er vissulega ástæða til þess að vekja
athygli á þessu máli. Þetta er íslenzkt
menningaratriði. Og erlendir menn, sem
taka sér bólfestu meðal okkar, munu vissu-
lega vera okkur þakklátir fyrir að skilja
það, að þeim er alla jafnan bæði þægð og
gagn að því, að við tölum við þá íslenzku.
Og frá þjóðernislegu sjónarmiði er okkur
það bæði sæmt og skylt.
Klukkustrengir Bismarks.
Þegar Bismark fursti var nýlega orðinn
sendiherra, bjó hann um tíma í höll greifa
nokkurs. Þegar hann var nýlega fluttur
þangað, talaði hann um það við greifann,
að sig vantaði klukku og klukkustrengi
í herbergi sín, til þess að hægra væri að
kalla á þjón sinn, er bjó ofar í húsinu, en
greifinn færðist undan að gera nokkra
breytingu. Við það lét Bismark talið falla
niður og fékkst ekki meira um það.
Næsta dag heyrir greifinn og aðrir
bergmál af skammbyssuskoti frá herbergj-
um Bismarks. Þeir hlaupa strax lafhrædd-
ir þangað og spyrja, hvað um sé að vera.
— Ekki neitt, segir Bismark rólega, —
ég var að kalla á þjóninn minn. Hann skil-
ur skammbyssuskothljóðið eins vel og
klukknahljóminn. Ég vona, að þið venjist
bráðum við það.
Næsta dag voru klukkustrengir settir í
öll herbergi Bismarks.
Snarræði.
I veitingahúsi í Ameríku sátu nokkrir
menn og voru að ræða um það sín á milli,
að daginn áður hefðu ræningjar ráðist á
ferðamann, rænt peningum hans og drep-
ið hann.
— Enginn einn stigamaður skyldi geta
rænt mig, sagði einn þeirra, er Pétur hét.
Daginn eftir var hann á ferð um skóg
og mætir manni, er setur skammbyssu
fyrir brjóst honum, heimtar peninga hans
og minnir hann á orð hans í veitingahús-
inu daginn áður.
— Ég sagði, ef einn maður mætti mér,
en þið eruð tveir, segir Pétur.
Ræningjanum varð bilt við og lítur um
öxl til að sjá, hver hinn maðurinn sé, en
um leið dregur Pétur skammbyssu upp úr
vasa sínum og skýtur ræningjann.
Hjónaskilnaðurinn.
Frásaga ein frá Ameríku hljóðar svo:
Maður einn stóð fyrir rétti og vildi
skilja við konuna sína, en dómarinn gerði
honum eins örðugt fyrir og hann gat, svo
að við sjálft lá, að hann fengi ekki skiln-
/
i k a n
tJtgefandi: VIKAN H.F.
RITSTJÓRN OG AFGREIÐSLA:
Austurstræti 12. Sími 5004.
RITSTJÖRI OG ÁBYRGÐARM. :
Sigurður Benediktsson. Sími heima 3715.
FRAMKVÆMDARSTJÓRI:
Einar Kristjánsson. Sími 4292.
Áskrif targ jald : kr. 1,50 á mánuði.
1 lausasölu 40 aurar.
STEINDÓRSPRENT H.F.
_________________________ -
aðinn. Maðurinn greip þá til þeirra úr-
ræða, að hann tók fram hljóðrita Edisons,
en í honum hafði hann geymt nokkrar
skammaræður, sem konan hans hafði hald-
ið yfir honum.
Þegar hann opnaði hljóðritann, urðu
skjót umskipti. Dómarinn féll í öngvit á
dómstólnum, réttarvitnin flúðu á dyr og
lögregluþjónninn, sem viðstaddur var, lá
dauður á gólfinu. Hann hafði í fátinu fyrir-
farið sér.
Hver fékk sitt.
Svo er sagt um hershöfðingja einn, að
hann vaknaði í tjaldi sínu morgun nokk-
urn og varð þess var, að úrið hans var
horfið. Hann grunaði strax einn varðmann-
anna og lét kalla hann fyrir sig. Varð-
maðurinn sver og sárt við leggur og segir,
að andskotinn megi taka sig samstundis,
ef hann hafi snert úrið. En um leið og
hann sagði þetta, sló úrið 12 í vasa hans.
Honum varð svo bilt við þetta, að hann
hneig niður örendur. Flestum áhorfendum
féllust hendur við þetta, nema gömlum
hermanni, sem gekk að líkinu, tók úrið
upp úr vasa látna mannsins, fékk herfor-
ingjanum það og sagði um leið:
— Nú hafið þér, herra herforingi, feng-
ið yðar og andskotinn sitt.
Presturinn sendi vinnumann sinn á
laugardagskvöldi eftir hesti, sem hann ætl-
aði að kaupa af manni, er Davíð hét og
bjó hinu megin við stóra á. Um nóttina
óx áin svo, að vinnumaðurinn komst ekki
heim fyrr en fólk var gengið í kirkju.
Hann fór því beint í kirkjuna, en í því,
að hann gekk inn gólfið, vildi svo til, að
prestur sagði í stólnum: en hvað segir
Davíð um þetta?
Vinnumaðurinn hélt, að spurningunni
væri beint til sín og sagði hátt:
— Hann segist skuli senda hestinn, þeg-
ar þér sendið peningana.
*
I æfiminningu um enskan rithöfund er
komizt svo að orði: Hann lifði óaðfinn-
anlegu lífi og hengdi sig 4. dag október-
mánaðar 1843.