Vikan - 22.08.1940, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 34, 1940
3
í mógröfum á Snœfellsnesi
og hugleiðingar um Axlar-Björn
á því herrans ári 1940
EINS og mönnum er kunnugt, hækk-
uðu kolin æði mikið í verði seinni-
partinn síðast liðinn vetur, og vegna
þess að ótryggt þótti, að hitaveitan kæm-
ist upp hér í Reykjavík, sáu margir ekki
fram á annað en almennt eldiviðarleysi,
ekki sízt ef kolin héldu áfram að stíga í
verði gegndarlaust og vitlaust, eins og við
mátti búast á þessum óróatímum. Var þá
hafizt handa um að tryggja bænum elds-
neyti og ráðist í mikið móupptak í meira
og minna nágrenni Reykjavíkur í þeirri
von, að úr þessu yrði bætt. Var móvinnsla
hafin á Kjalarnesi, Akranesi, á Búðum á
Snæfellsnesi og í Grundarfirði og búizt við,
að þessi mógröftur yrði rekinn í nokkuð
stórum stíl. Eftir því sem blöðin sögðu,
var þarna um allmikla atvinnu að ræða,
fyrir framtak duglegra manna, sem ráð
höfðu á góðu landi til móvinnslu.
Drögin til þess, að ég hafði mig upp í
að fara vestur undir jökul í mógrafir voru
þau, að mig vantaði peninga til þess að
framfleyta lífinu, eins og svo marga aðra
góða menn. Þótt ég hafi nú ofurlítinn
opinberan styrk fyrir ritstörf, hrekkur
hann mér ekki einum með ýtrasta sparn-
aði. Liggur þá hendi næst að bæta sér
þetta upp með einhverri púlsvinnu á ær-
legan og einfaldan hátt.
Það eru nú ekki margar leiðir hér í
Reykjavík fyrir eldri menn frá skrifborði,
að ná í erfiðisvinnu og ekki að öllu leyti
eftirsóknarvert, þegar skrokkurinn er far-
inn að bila, að skipta um störf jafnfyrir-
varalaust og menn hafa fataskipti. En þar
sem það hefir fallið í minn hlut um ævina
að ganga að erfiðisvinnu bæði á sjó og
landi næstum því sleitulaust frá barnæsku
þangað til rétt upp á síðkastið, að mér
hefir gefizt ofurlítið tóm til að hvíla mín
lúin bein, var ekki laust við að mig lang-
aði í púlið aftur ofurlítinn tíma og sjá,
hvað ég þyldi upp á gamlan máta til þess
að verða ekki að ofmiklum pappírsbúk.
Lagði ég því ofurlítil drög til þess hér í
Reykjavík að fá eittlivað að gera, án þess
að það bæri nokkurn árangur. Ég reiknaði
út tekjurnar nærri því dagsdaglega og sá
mér til hrellingar, að krónurnar voru allt
of fáar. Að vísu dreymdi mig eitthvað
óljóst um kaupavinnu í sveit og hvað það
væri' yndislegt að velta sér í ilmandi töðu.
Svo fylltist bærinn af hermönnum og alls
konar byssuhólkum, sandpokum, og öðr-
um ófagnaði, sem ég hafði enga ánægju af
að horfa á. Loftárásir gátu verið væntan-
legar á hverju augnabliki. Tóku þá margir
sig upp í svonefnda sumarbústaði. En því
miður eiga hlutfallslega fái^ aðgang að
því að mega skemmta sér um grænar
grundir án þess að neyta síns brauðs í
sveita síns andlitis. Var ég einn í þeirra
tölu, sem mátti halda kyrru fyrir um hríð
og bíða átekta.
En einn góðan veðurdag kemur til mín
ungur og efnilegur piltur, Yngvar Hall-
grímsson, frændi minn, og hefir hann orð
á því við mig, að hann sé nú að búa sig út
í móvinnu vestur á Snæfellsnes. Bjóst
hann við að minnsta kosti tveggja mánaða
vinnu.
Ég fann, að það var rösklega gert af
piltinum að drífa sig í þessa vinnu, og ósk-
aði, að ég væri ögn yngri, svo að ég gæti
fengið að fljóta með. Fór ég því að inna
| Eftir
THEÓDÓR FRIÐRIKSSON
rithöfund.
■iiiimmiimiiiimiiiimimiiiiiiiiiimmmmmimniiiiiiiiiimmmmmmmt'->
piltinn eftir, hvernig það væri með þetta
mótak þar vesturfrá.
Svo er mál með vexti, að nú er tekinn
upp mór í Búðalandi vestan Kálfár og
austan, skornir skurðir til uppþurrkunar
í Tjald-Búðalandi (hét til forna Ósakot)
og mórinn hirtur úr breiðum skurðum. Er
í ráði að selja Reykjavíkurbæ mörg hundr-
uð tonn af góðum mó, sem búizt er við, að
komi upp úr þessum miklu gröfum. Jón
Finnbogason frá Búðum hefir séð um þetta
verk, ráðið til sín verkamenn og haft alla
umsjón með mótakinu. Jón var staddur í
bænum um þessar mundir. Hafði frændi
minn orð á því, að hann myndi þurfa að
bæta við sig einum þrem til f jórum mönn-
um, og væru nú fullar þrjár vikur siðan
byrjað hefði verið á verkinu.
Það var nú nærri því, að mig langaði í
sollinn, og bað ég piltinn að komast eftir
því hjá Jóni Finnbogasyni, hvort það gæti
komið til nokkurra mála, að ég fengi at-
vinnu við mótakið. Að vísu fann ég það
glöggt, að mér kynni að bregða við frá
skrifborðinu að kasta mér út í þessa
óvissu með ærslafullum piltum á léttasta
skeiði. Kemur ýmislegt til greina hjá
þeim, sem komnir eru nokkuð á sjötugs-
aldur, er fallið getur í mótstöðu við unga
fólkið. Er það þó mest undir heilsufari og
lundarlagi komið. „Berið mig þangað sem
slarkið er“, sagði kerlingin.
Seinna um daginn kom frændi minn til
mín aftur með þau skilaboð frá Jóni Finn-
bogasyni, að ég skyldi koma til hans morg-
uninn eftir, til þess að ræða málið.
Jón var á heimili sínu suður við Skerja-
fjörð í nágrenni við Hallgrím Jónasson
kennara, föður Yngvars. Hefi ég verið þar
tíður gestur hjá þeim hjónum, Hallgrími
og frænku minni, Elísabetu Yngvarsdóttur,
og er þar af leiðandi nákunnugur Yngvari
syni þeirra. Hefir þar og ýmislegt borið á
góma, sem vakið hefir glaðværð og hlátur
með köflum. Gengum við Yngvar báðir á
fund Jóns Finnbogasonar um kl. 8 árdegis
fimmtudaginn 13. júní. Varð það að sam-
komulagi, að við Yngvar færum vestur
næsta dag. Hafði ég knappan tíma til
undirbúnings og einna líkast, að ég væri
að taka mig til í ver.
Kjörin voru á þá lund, að menn hefðu
félagskost, sem drægist frá kaupinu. Kom
það tii máls, að kaupið væri 250 kr. yfir
mánuðinn. Um þjónustu var ekki að ræða
í þessu sambandi, og skyldi þar hver og
einn sjá fyrir sér sjálfur.
Ég grennslaðist lauslega eftir því,
hvernig það væri með húspláss, og tók Jón
það fram, að nokkrir menn lægju þar við
í tjöldum, en megnið af mannskapnum
hefði heyhlöðu til íbúðar, þar sem slegið
hefði verið upp mörgum „kojum“ svona til
bráðabirgða.
Ég þóttist nú vera ýmsu vanur frá
sjónum enda myndi ekki bregða mér við
alla hluti, og eins og gefur að skilja dugir
enginn tepruskapur, þegar verið er að búa
sig út í mógrafir vestur undir Snæfells-
jökul. Er það annar handleggur en að sitja
yfir skáldskap og alls konar ,,theóríum“.
Við Yngvar vorum tilbúnir að fara með
Laxfossi upp í Borgarnes föstudagsmorg