Vikan - 22.08.1940, Blaðsíða 13

VIKAN, nr. 34, 1940
13
í mógröfum á Snœfellsnesi
Framhald af bls. 4.
inu, og mætti íbúðin að réttu kallast nokk-
urs konar ,,Sanatorium“ eða heilsuvernd-
arstöð. Ekki fóru allir í rúmið á réttum
tíma, og heyrði ég þess getið, skömmu
áður en ég lagði aftur augun, að það vant-
aði tvo harmonikuspilara. Komst ég þá
að því, að piltur nokkur hefði í fórum sín-
um í hlöðunni harmoniku, sem kostað hefði
900 kr. og væru nú þeir félagar að teygja
garminn til þess að halda lífinu í stúlk-
unum vestur undir Jökli ... Menn áttu
ekki annars úrkosta en að ganga út er-
inda sinna, og þegar ég var búinn að liggja
vakandi í ,,kojunni“ æðilangan tíma, þurfti
ég að brölta á fætur. Ég smeygði mér í
stígvél og gamlan, brúnan rykfrakka.
Vantaði aðeins á hann mittisbönd, til þess
að hann liti út eins og sloppur heldri
manna, sem þeir smeygja sér í á morgn-
ana. Ég vakti máls á því við nokkra fé-
laga, sem ekki voru sofnaðir, að það væri
afleitt að við hefðum ekki hjá okkur næt-
urgögn, eins og í gainla daga, stóra tré-
dalla með þykku hlandsteinslagi í botnin-
um o. s. frv. Gegg ég þá alveg fram af
piltunum. Þegar ég kom út á hlaðið kvað
við músik úr húsi Bjarna Finnbogasonar,
þar sem stóra harmonikan var í gangi, en
við mér blöstu blessuð andlitin á stúlkun-
um í kringum spilarana úti við gluggana
á eldhúsinu.
Ég stóð ekki við úti lengur en ég þurfti,
skreið í bólið það snarasta og bældi mig
niður í svefn.
Um morguninn áður en við fórum í vinn-
una var borið á borð fyrir okkur þykkur,
kaldur skyrhræringur og kaffibolli af
mjólk handa hverjum manni. Um tíu leytið
var mannskapnum fært kaffi upp í mó-
grafirnar, en um hádegið fóru allir heim
til að borða.
Það var mesti bölvaður elgur að ösla
yfir ósana með fjörunni, og stytti maður
á sér leið með því að vaða yfir sandbleyt-
una. Að öðrum kosti þurftum við að taka
á okkur stóran krók suður á bóginn, og
var ekki vætt yfir ósana nema þegar lágt
var í. En það mátti sem sé einu gilda,
hvert stigið var. Þar komst enginn maður
þurrum fótum nema í vaðstigvélum.
Eins og gefur að skilja voru það engar
smáræðis mógrafir, sem búið var að ryðja
á þessu áður nefnda svæði. Þótti mér þar
nokkuð deiglent, þar sem mönnum hafði
verið dreift út um mýrar og móa. Við
sumar grafirnar voru stórir kestir, sem
ekki var búið að færa út. Var nú gengið
í það af mörgum mönnum að færa hnaus-
ana til með göflum, en aðstaða víða vond,
þar sem menn þurftu að kasta frá sér
hnausunum langar leiðir og selflytja þá til.
Ódrýgðust móhnausarnir ekki lítið á því
hnjaski. Ég hafði aldrei vanizt því, að
blautum móhnausum væri kastað með
slíkri ákefð ofan í for og efju. Gengu gus-
urnar yfir hausinn á manni svona annað
kastið. Móhnausunum var raðað upp í
garða með stuttu bili á milli og sums stað-
ar svo þétt, að garðamir féllu næstum því
saman. Voru garðar þessir ögn mismun-
andi háir, fjórir til fimm hnausar á hæð,
þar sem bezt lét, enda þoldu ekki öllu
meiri hæð með einfaldri röð. Var víða svo
mikil bleyta undir neðstu hnausunum, að
þeir lentu meira og minna í vatni. Þá var
og dregið frá með hestum, þar sem lengra
þurfti að færa út, og voru hafðir til þess
nokkurs konar sleðar eða flekar, tvö til
þrjú fet á breidd. Var hnausunum raðað
á þessa palla. Flutu þeir betur yfir elginn
en kerrur og voru miklu léttari fyrir hest-
ana.
Við Yngvar frændi lentum þar í flokki,
sem móhnausunum var kastað og raðað
upp. Var það nærri því skoplegt að sjá
þessi vinnubrögð til íslenzks fólks.
Það er ekki mitt meðfæri að dæma um
hitaeiningar í þessum mó. En mér virtist
hann líta vel út. Var það ætlunin að láta
hisja úr honum í þessum görðum, áður en
að honum væri hlaðið upp í hrauka á betri
þurkvelli.
Á þessu svæði eru víðast hvar ekki
nema tvær til þrjár blaðstungur ofan á
hreinan svörð, og taka þá við fjórar til
sex blaðstungur af mó. Má svo að orði
kveða, að þarna í Ósakotslandi sé um all-
þægilega móvinnslu að ræða, ef þurrkvöll-
urinn væri ofurlítið skárri. En það hittist
líka svo á þessa daga, sem ég stóð við
þarna vestur frá, að varla gat heitið að
þornaði af steini, en stórrigningar suma
dagana, svo að allar mýrar flutu út í vatni.
Á laugardaginn var vinnunni hætt um
þrjúleytið. Var þá komið drungaveður,
rigningarskúrir með köflum og hauga-
brim úti fyrir allri ströndinni.
Á sunnudaginn var suðvestan rosi, kalt
og úrkoma með köflum. En ekki létu pilt-
arnir það á sig bíta, og var ráðist í að út-
vega bílskrjóð útundir Ólafsvík, með því
að í ráði var að halda þar einhverja dans-
samkomu um nóttina. Þurftu þá stúlkurn-
ar að lyfta sér upp með strákaskinnunum,
og voru ekki litlar ráðagerðirnar í fólk-
inu, á meðan það var að búa sig af stað
norður yfir Fróðárheiði. Var svo þröngt í
bílnum, að nokkrir bjuggust við að þurfa
að ganga eitthvað af leiðinni.
Frá Jóni Finnbogasyni er það að segja,
að hann kom ekki vestur að Búðum fyrr
en á sunnudagsnóttina. Hafði bíllinn verið
að smá bila á leiðinni frá Akranesi. Þökk-
uðum við Yngvar okkar sæla fyrir að lenda
ekki í þeirri för í stormi og rigningu. Hefði
það hlutskipti okkar orðið beizkjublandið,
að húka aftan á pallinum alla þessa leið.
Skömmu eftir að Jón kom úr Reykja-
vík, urðu þær breytingar, að hann fækk-
aði við sig nokkrum ,,akkorðsmönnum“,
sem unnið höfðu að því að róta mó upp
úr gröfunum. Voru það nokkrir menn utan
úr Ólafsvík og úr Staðarsveit. Rýmdist þá
svolítið til upp úr þessu basli, og komust
menn þá nokkurn veginn að bekkjum í
einu við að rífa í sig matinn.
Jón Finnbogason hélt til heima á Búð-
um, og var hann þar með konu sína. En
að öðrum þræði leit hann eftir vinnunni
og borðaði með okkur í áður nefndum
stað. Hann var lipur í framkomu og spaug-
samur og laus við alla harðýðgi og eftir-
rekstur við vinnu. En vegna rosa og rign-
inga gat ekki heitið vinnufært suma dag-
ana. Er það annað en leikur, að standa
,,algallaður“ upp á haus í mógröfum.
Undir þessum kringumstæðum er ekki
úr mörgu að velja til þess að halda sér í
góðu skapi. Verður þá hver og einn að
tjalda því sem til er, til þess að drepast
ekki út af úr leiðindum. Var það mesta
furða, hvað margir gátu verið kátir, og
er það nú einu sinni svo, að menn á ærsla-
aldri verða að hafa eitthvað fyrir stafni.
Höfðu nokkrir sér það til dægrastytting-
ar að spila ,,Iander“ upp á peninga og var
þá barið í borðið af allmiklu kappi. Úr því,
sem verða var, gat ég ekki gert mig að
þeim þverhaus, að sneiða fram hjá spil-
unum, og greip í þau öðru hverju, svona
stund og stund. Einu sinni hafði ég tvo
pilta upp í það með mér að þrífa til á gólf-
inu hjá okkur í hlöðunni og koma mesta
ruslinu í burtu.
Mér lék nú hugur á að sjá mig ögn um
þarna vestan undir Jökli, en vegna illviðra
var fyrir það skotið með öllu, óg mátti
maður þakka fyrir þau augnablik, þegar
sá til sólar.
Gunnlaugur nokkur Gunnlaugsson,
bóndi í Öxl, vann eins og berserkur að
móupptekt, og var hann einn í þeirra tölu,
sem hamaðist í mógröfunum í ákvæðis-
vinnu. Kynntist ég honum ofurlítið, er við
vorum að borða, og vakti hann máls á því
við mig, að ég kæmi að Öxl og hefði tal
af konu hans, Borghildi Aradóttur. Lét
hann í veðri vaka, að hún væri margfróð
um gamlar og nýjar sagnir undan Jökli.
Leið svo næsta viku, að ekki bar til tíð-
inda. En laugardaginn 22. júní gaus upp
sá kvittur, að Jón Finnbogason yrði að
fækka við sig mörgum mönnum. Var gert
ráð fyrir, að við færum í burtu á mánu-
daginn nema nokkrir menn, sem hann
héldi eftir við að þurrka móinn og færa
hann til.
Ég var á parti feginn, þegar ég sá, að
hverju dró. Aftur urðu þetta vonbrigði
mörgum, sem stólað höfðu á þessa at-
vinnu fram eftir öllu sumri. Ástæðan til
þessa afturkipps var sú, að fullyrt var í
Reykjavík að kolin myndu falla í veðri og
móvinnslan þá ekki verða arðvænleg. Varð
nú sunnudagurinn að nokkurs konar loka-
degi. Brugðu þá margir sér inn að vega-
mótum til þess að vera þar á danssam-
komu, sem haldinn var á sunnudagskvöld-
ið, og var svo ráð fyrir gert, að við, sem
færum til Reykjavíkur, fengjum sérstaka
bílferð suður í Borgarnes og næðum Lax-
foss á mánudagskvöldið.
Skömmu eftir hádegi sunnudaginn 23.