Vikan - 22.08.1940, Blaðsíða 4

4
VIKAN, nr. 34, 1940
uninn 14. júní. Var mikill ferðahugur í
okkur á meðan við vorum að koma fyrir
farangri okkar. Og mikil voru þrengslin
um borð. Bar þar að nokkra gamla jaxla
með veiðistengur og sumarfrí á samvizk-
unni, kaupmenn og braskara og íþrótta-
fólk af báðum kynjum, hoppandi og hlakk-
andi yfir þessari fögru veröld.
En um það bil sem skipið var að fara
af stað kom eitthvert það babb í bátinn,
að Jón Finnbogason gat ekki haldið för
sinni áfram með Laxfossi, eins og ráð var
fyrir gert. Hann hafði með sér gamlan bíl-
skrjóð og ungan bílstjóra. Átti hann nú
eftir að ráðstafa ýmsu í bænum, áður en
hann færi vestur. Gerði hann nú ráð fyrir
því, að hann færi með Fagranesinu upp á
Akranes um kveldið, og var það ætlun
hans, að við Yngvar tækjum dótið okkar
aftur upp á bryggju í hendingskasti. Mér
þótti þetta verri kostur og krafðist þess,
að við frændur héldum áfram för okkar
vestur eins og um hafði verið skrafað. Gaf
Jón það eftir með góðu og fékk okkur pen-
inga til þess að við gætum borgað far-
gjaldið.
Ferðin gekk ágætlega bæði á sjó og
landi, og er ekkert frá því að segja þang-
að til um kvöldið, að bíllinn nam staðar við
Ósakot eða Tjald-Búðir öðru nafni. Þar
býr nú Bjarni Finnbogason frá Búðum,
bróðir Jóns, og hefir hann umráð yfir
þessu landi. Er hann og í og með við hina
umtöluðu móvinnslu.
Ég hafði gaman af að líta yfir stóra
breiðu af brúnum mó, sem búið var að
rífa upp og dreifa yfir blautar mýrar æði
langan kipp frá bænum. Þegar maður býr
sig út í mógrafir og sækir það ekki
skemmri leið en frá Reykjavík vestur
undir jökul, er ekki vit í öðru en að vera
í góðu skapi, og helzt líta á þessar ráða-
gerðir, eins og hvern annan skopleik.
Verður þá hver og einn að tjalda því, sem
hann hefir til.
Bíllinn stóð við í Ósakoti nokkrar mín-
útur og skilaði þar ýmsum farangri, þar
á meðal fullum pokum af hagldabrauði
handa mannskapnum. Að því búnu hélt
hann för sinni áfram norður yfir Fróðár-
heiði að Ólafsvík.
Það var komið að þeim tíma, að mann-
skapurinn færi að tínast heim úr mógröf-
unum. Voru piltar nokkuð fasmiklir og
örir við að rífa í sig matinn. Var setið að
borðum í ógurlegum þrengslum. Hafði
nokkrum smáflekum verið tjaslað saman
úr kössum, sem slegnir höfðu verið sundur
og flekarnir hafðir fyrir borð. Tók það rúm
eftir endilöngu gólfi úti við steyptan vegg
og myndaði þar breitt horn eða vinkil að
innanverðu í allmiklum skugga. Sætin voru
lausir raftar, sem flett hafði verið sundur,
og voru þessi bök lögð á milli kassa og
hvalbeinshryggjarliða báðum megin við
borðið. Þessi borðsalur var í sambyggingu
við steypta hlöðu, f jós og áburðarhús. Var
það bæði eldhúsið og geymslupláss fyrir
mat.
Þarna gengu nú þrjár stúlkui^ um beina,
og gljáði á ljósa lokka á einni dömunni.
Var hún að sjá í öllum háttum „fínleg“ í
framkomu, og lýsti klæðnaður hennar því
og hreyfingar, að vún væri ýmsu vön.
Komst ég að því seinna, að hún hafði um
skeið dvalið utanlands (í Grimsby). Ein
þessara kvenna var ung og snotur kona,
og var hún þarna með dóttur sína á öðru
árinu. Hafði hún barnið hjá sér í litlum
vagni, sem hún færði aftur og fram eftir
gólfinu. Var það mikið, hvað blessað barn-
ið gat verið rólegt í þessu drabbi, þar sem
svo mörgu ægði saman.
Þegar mér.var litið yfir hópinn, komst
ég brátt að því, að nokkur hluti þessara
pilta voru ungir menn úr Reykjavík og
einir þrír eða fjórir drengir innan við
fermingu, sem hafðir voru til snúninga og
sendiferða.
Þrengsli þessi voru svo mikil, að það
komust ekki allir að því að borða í einu.
Var það óþægilegt fyrir þá, sem urðu að
sitja á hakanum og ruddust margir um
til þess að komast á garðann, eins og
svangir sauðir úr fjöru. Mætti sá ósiður
leggjast niður, að menn rífi í sig matinn
eins og sauðskepnur, jafnvel þótt unnið sé
í mógröfum vestur undir jökli.
Þegar við Yngvar komum, urðu stök-
ustu vandræði að hola okkur niður. Var
þarna fyrir maður nokkur, Jón að nafni,
sem átti að hafa umsjón með vinnunni, í
f jarveru húsbóndans, og leizt honum ekk-
ert á blikuna að eiga að bæta nýjum
mönnum við í þessi þrengsli. Var engin
,,koja“ laus í hlöðunni, þar sem við Yngv-
ar gætum lagt okkur útaf. Hafði ég orð á
því við Jón ráðsmann, að ég hefði með mér
sængurföt, og setti það upp að vera einn
út af fyrir mig í ,,koju“.
Nokkur tjöld stóðu þarna skammt frá
bæjarhúsunum á sendnum bakka eða flöt,
og héldu þar til nokkrir ,,akkorðsmenn“,
sem unnu í mógröfum við þetta fyrirtæki.
Voru sumir þar úr nágrenninu, en aðrir
norðan úr Ólafsvík. Þá voru og nokkur
tjöld uppi við mógrafir, vestan Kálfár, þar
sem sveitamenn höfðu bækistöðvar sínar.
Veðrið var sæmilega gott um kvöldið,
rigningarlaust, en ekki gott útsýni til f jall-
anna. Ég reyndi að láta liggja vel á mér,
og var ég til í að hafa spaugsyrði á vör-
um við hvern, er hafa vildi. En um fram
allt varð ég að fara sparlega með þessi
fáu neftóbakskorn, sem ég hafði meðferðis,
og engin tök á því, að taka hressilega í
nefið.
Ég leit eftir því við og við, hvar í ósköp-
unum ég ætti að hola mér niður með dót
mitt, og var nú hlaðan öðru vísi útlítandi
en ég bjóst við eftir því sem Jón Finn-
bogason hafði gefið mér í skyn. Var það
eitthvað annað en þrifalegt að líta þangað
inn. Dyrnar voru á hliðinni á móti suðri
og tveir ofurlitlir gluggar, sem ekki var
hægt að opna; var niðurgangur í hlöðuna,
sem svaraði nokkuð á annan meter, og
brotinn kassi frammi við vegginn að inn-
anverðu, þar sem stigið var á, þegar geng-
ið var um, en kassinn allur útataður í for
og óþverra.
I hlöðunni var þéttskipað ,,kojum“ með
báðum veggjum. Höfðu piltarnir slegið
þeim upp svona til málamynda og tjaslað
þessu saman úr ýmsu f jalarusli, sem brúk-
að hafði verið utan um steinsteypu. Voru
,,kojurnar“ svo þétt settar, að ekki var
nema örmjór gangur á milli þeirra á gólf-
inu og skuggsýnt í hlöðunni nema fram
við dyrnar. Voru ,,kojur“ þessar tvær og
þrjár, hver upp af annarri.
Á gólfinu ægði öllu saman, heyrusli,
gömlum, skítugum skóræflum, sokkadrusl-
um og öðrum fataræflum. Voru heilir garð-
ar af þessum óþverra um allt gólfið, hvað
innan um annað, og vegna bleytu og rign-
inga undangengna daga, rann þetta mold-
argólf út í for. Fyrir norðurstafninum átti
að heita auður steinveggur. Var þar inn-
angengt í fjósið, og lagði mikla kúalykt
í gegnum rifur á hurðinni, en músagangur
svo mikill í hlöðunni, að þær hlupu um
sumar „kojurnar" eins og léttar flugur.
Skammt frá norðurstafninum stóð á
gólfinu kringlótt borð, sem drifið hafði
verið inn í hlöðuna. Var það til ofurlítilla
þæginda að leggja þar frá sér dót fyrir
þá, sem að því komust, og þar stundum
þröng á þingi, þegar strákagreyin ruddust
þar að margir í einu.
Ég gægðist inn í hlöðuna einum tvisvar
sinnum, á meðan ég var að sækja 1 mig
veðrið. Þess á milli átti ég tal við Jón ráðs-
mann, sem mér geðjaðist vel að. Tók hann
öllu með stillingu, þegar ég ympraði máls
á því, að hann yrði að hola mér þarna
niður. Setti ég það upp, að ég fengi „koj-
una“ undir norðurveggnum skammt frá
borðinu. Var þarna einna bjartast, ekki
langt frá hlöðudyrum og ofurlítið skot
norður við stafninn, þar sem hægt var að
reka nagla og hengja frá sér föt. Að vísu
hékk þarna lausa-,,koja“ í kaðalböndum,
og átti ég hana yfir höfði mér.
En það var ekki því að heilsa, að „koj-
an“ væri laus, og vandaðist þá heldur mál-
ið. Eftir ofurlitla stund kom Jón til mín
brosandi, þar sem ég var á vakki úti við,
og sagði mér nú, að „kojan“ væri fengin.
Var mér þá ekkert að vanbúnaði um kvöld-
ið. Ruslaði ég í því að koma dótinu mínu
niður, eftir því sem mér þótti hægast.
Frændi minn fékk þar og ,,koju“ með öðr-
um manni. Spjallaði ég lengi við piltana,
áður en við fórum að sofa.
Ég raðaði dóti mínu í kringum mig, eins
og ég væri til sjós. Framan við ,,koju“-
stokkinn hafði ég stórt koffort og lagði
þar frá mér bæði buxur og sokka, við fóta-
gaflinn raðaði ég ýmsu smádóti og breiddi
yfir það olíusvuntu. Eftir að ég var kom-
inn í rúmið, sneri ég mér fram um stund,
og bar ýmislegt á góma fyrsta kveldið.
Við höfðum hlöðudyrnar opnar til þess að
fá hreint loft inn til okkar. KvÖrtuðu sum-
ir undan ólyktinni úr fjósinu. Gaf ég fé-
lögum mínum í skyn, að kúalykt væri holl,
með því að ammoniak losaði frá brjóst-
Framh. á bls. 13.