Vikan - 22.08.1940, Blaðsíða 14

14
VIKAN, nr. 34, 1940
júní brá ég mér upp að Öxl, til þess að
sjá mig um á gömlum slóðum Axlar-Bjarn-
ar. Slógust þeir í fylgd með mér, Yngvar
frændi minn og annar náungi til, er ég
nefndi bróður Lárus. Var kunningsskapur
okkar Lárusar þannig til kominn, að ég
hafði að undanförnu eignazt frá honum
nokkur rakblöð. Endurvaktist nú kunn-
ingsskapurinn í mógröfunum með nokkr-
um neftóbakskornum, sem við miðluðum
hvor öðrum, með hinum mesta sparnaði.
Það var léttskýjað og sólskin öðru
hverju, :_einni partinn um daginn.
Var ekki viðlit fyrir okkur félaga annað
en að þramma þetta áfram í vaðstígvélum,
og sættum við færi að geta vaðið yfir Ós-
inn og svo að stytta okkur leið með því*
að vaða yfir mýrar beinustu leið upp að
Öxl. Stendur bærinn framan undir fjalls-
hlíð, og liggur akbrautin út í Breiðuvík
eftir endilangri hlíðinni, skammt ofan við
bæinn í gegnum hina svo nefndu Axlar-
hóla.
Mér var ekkert létt í skapi yfir því að
þurfa að ösla þetta í vaðstígvélum, og
hefði ég kosið mér að vera léttari til gangs.
Hafði ég það í hyggju að skoða mig ögn
um í Búðahrauni, sjá gömlú rústirnar af
bæ Axlar-Bjarnar og ganga upp á veginn
til þess að fá útsýnið frá Axlarhólum yfir
Breiðuvík og út að Stapa.
Það hittist svo á, að Gunnlaugur bóndi
í Öxl var í óðaönn að færa út mó, æði-
kipp fyrir neðan bæinn. Gekk hann að
þessu verki á drottinsdaginn með dugnaði
miklum, ásamt dóttur sinni tólf ára gam-
alli stúlku tápmikilli með afbrigðum, og
hefði margur getið þess til eftir vextinum
að dæma, að hún væri sextán til átján ára.
Þegar við félagar fundum Gunnlaug,
báðum við hann um leiðsögn út að gömlu
Öxl, þar sem merki sjást enn fyrir því,
að Björn hafi búið, en það er út með
hraunröndinni niður undan Axlarhólum,
og var nú þangað ekki langt að ganga.
Ég litaðist um og t<yllti mér niður, þar
sem líkur benda til, að muni hafa verið
gamla baðstofutóttin.
Það er ekki ætlun mín að þylja upp sögu
Axlar-Bjarnar, enda er hún nú að miklu
leyti horfin inn í myrkur aldanna og dóm-
ur Jóns lögmanns á Reynistað yfir honum
með öllu tapaður. En atburðir þeir, er
gerðust á Laugarbrekkuþingi, er Axlar-
Björn var aftekinn árið 1596, hafa þó
haldizt vakandi í gömlum sögnum og vald-
ið mörgum hryllingi.
Björn á að hafa verið að kirkju á Knerri
á páskadag í góðu veðri og glaða sólskini
og hafa sagt í margra manna viðurvist:
„Nú eru sólarlitlir dagar, piltar.“ Gekk þá
fram Yngimundur sterki í Brekkubæ og
lagði á hanri hendur. Var hann þar með
tekinn fastur og dæmdur til aftöku með
miklum pyndingum.
Hefir þjóðtrúin gjört Axlar-Björn að
svo forhertum glæpamanni og blindum í
syndum sínum, að hann hafi ekki séð til
sólar í heiðskíru veðri.
52. krossgáía
Vikunnar.
Lárétt:
1. Ungviði. — 13. Þýðingarlaus. —
14. Fé. 15. Geymir. — 16. Aðferð. —
18. Smitta. — 20. Nízka. — 23. Keyrt.
— 25. Neðar. — 27 Stjórnar. — 29.
Biblíunafn. — 30. Fugl. — 31. Litur.
— 32. Á neti. — 34. Aldan. 36.
Eggjárn. — 37. Heilli. — 39. Villist
ekki. — 41. Leggja á flótta, — 42.
Iðngrein. — 44. Sjúkdómurinn. — 46.
Sjá eftir. — 49. Drykkur. — 51. Um-
turnar. — 53. Urgangur. — 55. Síð-
asta lega. 56. Losa. — - 57. Veiðar-
færi. — 58. Nibba. — 60. Hnífar. —
62. Hraði. — 63. Útlimir. — 65.
Skarpar. — 67. Músadrykkur. — 68.
Ekki mörgu. — 70. Lætur sig. — 72.
Safna spiki. — 75. Stríðstæki.
Lóðrétt:
1. Á heima. — 2. Hross. — 3. Mjúk.
— 4. Skyrtu. — 5. Fornfræg borg.
— 6. Skammst. — 7. Tónn. — 8.
Golar. — 9. Hreyfist. — 10. Nudda. — 11. Þyngd-
areining. — 12. Á skipi. —• 17. Mára. — 18. Hvíl-
ast. — 19. Þurrka út. — 20. Hreinsai*. — 21.
Rifrildið. — 22. Stig. — 24. Kaldi. — 26. = 67.
lárétt. — 28. Læti. — 33. Klettabúi. — 34. Tengir
saman. — 35. Verkfæri. — 36. Fljót í Frakklandi.
— 38. Þrír eins. — 40. Handfesta. >- 43. Hross.
Eru sagnir fyrir því, að pyndingarnar
hafi farið fram í laut sunnan undir kirkju-
garðinum á Laugarbrekku og með þeim
ódæmum, sem ekki hafi verið beitt við
aðra glæpamenn hér á landi. Á Björn að'
hafa meðgengið níu morð, en þjóðtrúin
bætt við öðrum níu og þannig tvöfaldað
glæpi þessa hryllilega manns.
Gamlar sagnir herma svo frá, að Björn
hafi verið tekinn til fósturs af Ormi Þor-
leifssyni á Knerri í Breiðuvík. Er sagt, að
hann hafi verið svo auðugur maður, að
hann hafi átt land allt milli f jalls og f jöru
utan frá Kambi og inn að Hraunhafnará.
Áttu þeir þá að hafa alizt upp jafntímis,
Björn Pétursson og Guðmundur, launson-
ur Orms ríka. En eftir að Björn var orð-
in fulltíða maður, húsaði hann bæ að Öxl
og hefir verið kenndur við þann bæ síðan.
Mér gat ekki annað en dimmt fyrir aug-
um við þessar hugleiðingar. Á þessum
slóðum lágu hulin spor þessa óbótamanns,
er verstur hefir verið talinn allra morð-
ingja þessa lands.
Vera má, gð Björn hafi verið farinn að
finna til á Laugarbrekku, þar sem hann
kvartaði undan dimmum dögum. Enda var
þá ekki langt að bíða dóms og úrslita og
endiloka lífsferils hans.
Við skulum hugsa okkur, góðir hálsar,
að við nútíðarmenn værum sjónarvottar
að aftöku Axlar-Bjarnar eða álíka fádæma
mannlegra þjáninga. Stæðum við ekki lam-
aðir gagnvart þeim ósköpum? — Gætum
við orðið nokkru nær um lífshræringar
óbótamannsins á þeim augnablikum, er
lífið er að fjara út. Okkur kann að þykja
nóg um fárdæmi Axlar-Bjarnar og morð-
fýsn. Við getum hugsað og þenkt og dregið
ályktanir og gefið ímyndunaraflinu lausan
— 44. Umlykja. — 45. Á orgeli. — 46. 1 hóp. —
47. Húsdýr. — 48. Stytt mannsnafn. — 50. Ferða-
lag. — 52. Ríf. — 54. 1 kirkju. — 59. Raungæðin.
— 60. Hreinsað. — 61. Aumingja. — 62. Geta
(skáldaleyfi). — 64. Lita. — 66. -legur. — 69.
Tveir eins. — 70. Skammst. — 71. Guð. — 72.
Tveir eins. — 73 Skammst. — 74. Gjörð.
Gerist áskrifendur að VIKUNNI!
Afgreidsla: Austurstrœti 17, Rvlk. Simi5004.
Verö: Kr. 1,75 á mánuöi. Burðargjaldsfrítt.
tauminn. Heilar aldir geta orðið að augna-
blikum og gætir þá aftöku Axlar-Bjarnar
lítið innan um aðra atburði. Við sjáum
mikla bálkesti bera við himinn um alla
Norðurálfu og finnum sviðalykt af hrá-
blautu mannakjöti, þar sem verið er að
brenna menn, sakaða um galdur og forn-
eskju. Sýnir þessar færast yfir til okkar
eigin lands, þar sem fjórtán mönnum er
hlaðinn bálköstur í Brennugjá, en sam-
stundis heyrast angistaróp fallinna
kvenna, sem eru að biðja sér lífs í Drekk-
ingarhyl.
Undur er ísland htið — þessi ögn —
með þjáningar sínar og raunir og gamla.
líflátsdóma. Jarðarhnötturinn þeytist um
geiminn og veltir sér að sólunni sitt á
hvað. Ber þar nú manninn hæst, einn allra.
dýra á uppréttum fótum, og býr sér til lög
og venjur, með alls konar stjórnarfari og
siðareglum. Af höfðingjum þjóðanna eru
manndrápin borin að þeim eins og svala-
drykkur, sem þær eru látnar bergja af
eftir vissum reglum.
Nýjar styrjaldir færast yfir jörðina með
meiri hraða og fordæðuskap en áður hefir
átt sér stað. Líður ekki að því, að sólin
formyrkvist fyrir augum þeirra höfðingja,
sem valdir eru að þessum ósköpum? —
Gæti manni ekki flogið í hug, að einhvers
staðar í ríki leyndardómanna væri til ein-
hvers konar Laugarbrekkuþing, þar sem
dómur yrði upp kveðinn eins og yfir Axlar-
Birni forðum?
„Vituð ér enn eða hvat?“