Vikan - 11.06.1998, Blaðsíða 20

asilíka og græðlingar

VIKAN
GRÆNT OG VÆNT
HAFSTEINN HA FLIÐASON
GARÐ YRKJUFRÆÐINGUR
Hafsteinn Hafliðason garð-
yrkjufrœðingur fjallar um
fjölmargt grœnt og vœnt á
blómasíðu Vikunnar. Hann
svarar fyrirspurnum og gefur
lesendum góð ráð um gróður
og garða.
Skrifið til; „Grœnt og
vœnt”, Vikan, Selja-
vegi 2, 101 Reykja-
vík. Æskilegt er að
nafn og símanúmer
fylgi bréfinu og
ekki vœri verra að
láta Ijósmynd af
blómum
eða jurt-
um sem
spurt er
um,
fy'gja
með.
BASILÍKA
Basilíka hef-
ur á síðustu
árum orðið
mjög vinsæl
kryddjurt hér
á landi vegna
þess að hún fylgir suðurevr-
ópskri matseld sem hér er nú í
tísku og er til dæmis undirstaðan
í hina vinsælu „pesto” sósu frá
Ítalíu. Basilíka, sem líka er
nefnd „basil” að enskum hætti,
er oftast notuð fersk og potta-
ræktaðar basilíkuplöntur fást allt
árið.
Sú gerð basilíku, sem mest er
ræktuð, er hin svokallaða sæta
basilíka. Hún er blaðstór, getur
20
orðið um 40 sm há, og ber bleik
blóm. Hins vegar sjáum við
blómin sjaldan og plönturnar ná
yfirleitt ekki þessari hæð vegna
þess að byrjað er að klippa af
þeim þegar þær hafa myndað
fimm til sex blaðpör. Mjög auð-
velt er að rækta basilíku. Henni
er sáð í mars til maí. Einfald-
ast er að sá nokkrum fræjum í
hvern pott með venjulegri
pottamold og hafa í björtum
glugga. Einnig má nota
græðlingafjölgun. Halda þarf
hóflegum raka á moldinni. Basi-
líkan þarf mikið vatn þegar hún
byrjar að vaxa. Gefið plöntun-
um ögn af pottablómaáburði
þegar fer að þrengja að þeim í
pottunum. Klípið af þeim eftir
þörfum.
Þar sem mikið er notað af
basilíku er nauðsynlegt að eiga
nokkrar plöntur á misjöfnum
aldri og taka af þeim til skiptis.
Plönturnar þéttast við skerðing-
una og mynda þybbna brúska.
Myrkrið í skammdeginu kem-
ur í veg fyrir að hægt sé að halda
lífinu í basilíkuplöntunum í
glugganum á veturna. Úr því
má bæta með flúrlýs-
ingu - eða kaupa
nýjar plöntur
eftir hendinni. Þær
fást í búðum allt árið.
Basi-
líka missir
bragð við þurrk-
un. Hinsvegar má
geyma hana í ediki eða ólífuol-
íu. Basilíkuedik er gert á þann
hátt að handfylli af basilíku-
blöðum er sett í 250 ml glas og
síðan er fyllt á með vínediki.
Þetta er látið standa í nokkra
daga. Basilíkan er síðan síuð frá
ef vill. Basilíkuolíu er best að
gera á þann hátt að troða eins
miklu af basilíkublöðum og
hægt er í krukku og fylla síðan
upp með góðri ólífuolíu. Þetta
þarf að standa við stofuhita í
nokkrar vikur.
Síðan er hægt
að nota bæði
blöðin og olí-
una að vild.
Græðlingar
Fjölgun með
græðling-
umFljótlegasta
og einfaldasta
leiðin til að
fjölga plöntum
er að taka af
þeim græðlinga
(„afleggjara”
eins og sumir
segja). Besti
tíminn til þess
er á vorin og
fyrri hluta sum-
ars þegar um
pottaplönt-
ur er að
ræða. En það
má líka nota þessa fjölgunarað-
ferð við garðplöntur, einkum
runna - og þá í júlí/ágúst, þótt
eftirfylgju sé hagað á nokkuð
annan veg en þegar um stofu-
plöntur er að ræða. Sú aðferð,
sem hér er lýst, er frábrugðin
þeim aðferðum, sem oftast eru
notaðar, vegna þess að hér er
græðlingunum stungið í pott-
inn og moldina sem þeir, eiga
að vaxa í áfram.
1. Fyllið 10-12 sm potta með
rakri pottamold. Gerið gróp í
miðjuna, u.þ.b.
2-3 sm í þvermál og um 7sm
djúpa. Fyllið grópina með fínum
vikri eða sandi.
2. Gerið græðlingana klára.
Veljið kröftuga sprota með
fimm til sex laufum.
Forðist að nota sprota með
blómhnöppum. Skerið þá með
beittum hníf af plöntunni. Skæri
geta skemmt þær frumur sem
eiga að mynda ræturnar.
3. Fjarlægið neðstu blöðin og
stingið neðstu tveim sentímetr-
um græðlingsins í rótarörvaduft
sem fæst í blómabúðum.
4. Stingið græðlingnum í vik-
urkjarnann. Notið gjarnan
pennaskaft eða prjón til að gera
holu fyrir hann. Þjappið síðan
að þannig að græðlingurinn
standi réttur. Vökvið ögn á eftir.
5. Setjið pottinn með
græðlingnum í plastpoka sem
síðan er lokað vel. Mikill loft-
raki er nauðsynlegur til að
hraða rótarmynduninni. Hafið
þetta svona á björtum stað - án
þess að hætta sé á að sólin steiki
og baki innihaldið.
6. Þegar þið sjáið að nýr vöxt-
ur er að hefjast er græðlingurinn
búinn að skjóta rótum. Farið
samt varlega af stað. Opnið
plastpokann til að loft leiki um
og verjið plönturnar fyrir sterku
sólskini fyrstu vikurnar.