Vikan - 07.01.1999, Blaðsíða 45

virtist svo sem einhver eða einhverjir
hel'ðu l’est sig þarna í tímanum.
Eg sval’ einn í herbergi. Oft vaknaði e;g
við það að dyrnar voru opnaðar þó eng-
inn væri l'rammi. Tvisvar var Ijósið kveikt
um leið. Afturganga þessi virtist fremur
grálynd. Einu sinni kom lítill strákur,
sonur ráðsmannsins, í heimsókn og bauð
okkur sælgæti úr poka. Allir þáðu sæl-
gætið hjá drengnum. Svo gekk liann að
slól sem enginn sat í og rétti fram pok-
ann. En um leið brá honum svo að liann
hrökk saman og hljóp skælandi úl. Þegar
farið var að spyrja hann um atvikiö eftir
á sagði hann að maðurinn i stólnum
hefði grell sig svo að liann varð dauð-
hræddur.
Einu sinni held ég að ég hal’i séð hina
l'rægu Hrafnhettu. Eg var að konta lieirn
af balli og var hálffullur. Helsl vildi ég nú
leyna því fyrir ráðsmanninum og bað bil-
stjórann að stansa l’yrir utan hliðið. sem
hann og gerði. Ég gekk svo l'ram hjá
kirkjunni og heim. Þá varð ég var við að
kona gekk gegnum sundið . Hún var al-
veg svartklædd , virtist hal'a yl’ir sér slóra
slá sem slútli l’ram yl'ir andlitið. Hún
sýndist ekki sjá mig og ég skipti mér ekk-
ert af henni. Áuðvitað hef ég enga sönn-
um l’yrir því að þetta liafi verið Hral’n-
hetta. En þella var áreiöanlega enginn
sem átti heima á Bessastöðum og ólík-
legt að nokkur kona væri þar á gangi um
hánótt."
Pessi saga gerðist á bóndabæ norð-
anlands á fyrri hluta aldarinnar.
Aðeins einn heimildarmaður er ;í
milli mín og l'ólksins í sögunni, svo ekki
er um það að ræða að hún hafi brcnglast
í l’rásögum margra. En svo leynt var með
liana larið að ég sem þetta rita veit ekki
nöl'nin á sögupersónunum - og mun
aldrei vita, því heimildarmaður minn er
nú dáinn.
Nema Itvað, á bæ þessutn bjuggu lijón
sem við gelum kallað Jón og Jónu. I’au
voru barnlaus en móðir konunnar bjo hjá
þeim. Það gerðist nú einhverju sinni að
gamla konan veiktisl og varö hún brátl
rúml'öst. Hvort hún hefur ekki fengisl til
að fara á sjúkrahús er nú óvíst, en þar
sem hjónin liöl’ðu bæði meira en nóg að
gera við dagleg störf á bænum, báðu þau
konu úr nágrenninu sem var vön að-
hlynningu sjúkra, að koma og annasl
gömlu konuna. I Ijúkrunarkonan. sem
við getum nel'nt Önnu. I’luttisl svo á bæ-
inn og allt gekk sinn vanagang, nema
hvað sjúklingnum þyngdi stöðugt, þó vel
væri að henni hlynnl á allan liátt. Ilún
virtist sæmilega skýr i hugsun en talaði
ol't undarlega. Þó voru svör liennar og
viðbrögð öll eðiileg ef yrt var á hana eða
tekið undir það sent luin var að ræða um.
Anna gal ekki látiö vera að hlusla.
-Ég ætla að liggja hérna fram við stokk-
inn, Anna mín, sagði hún. þegar Anna
var að hagræða henni. Telpan liennar
Jónu minnar liggur fyrir ol’an mig.
I l'yrstu lél Anna sem húm tæki ekki
el'tir þessu, en el’tir því sem gömlu kon-
unni þyngdi og Ijósl fór að verða að hún
ætti skammt eflir ólifaö, lalaði hún meira
um stúlkuna hennar Jónu sinnar. Ilún
væri að leika sér á góll'inu, hún sæti hjá
ömmu sinni eða leggöi sig l’yrir ol’an
hana. Sjúklingurinn og þetla ósýnilega
barnabarn virlust bera mikla umhyggju
hvor lyrir annarri.
Einu sinni þegar gamla konan svaf sal
Anna frammi hjá húsmóðurinni.
-Hana mömmu þína hel’ur áreiðanlega
langaö lil þess að þú eignaöist dóllur,
sagði hún þá við Jónu.
-Hún er alllal’ að lala um stúlkuna þína
í óráðinu. Jónu brá sýnilega við þessi orð
og samlalið varð ekki lengra. En nú fór
Önnu að gruna að eitthverl leyndarmál
væri hér annars vegar.
Seinna frétti luin el’lir krcikaleiðum að
Jóna liel’ði áll í einhverju óhamingju-
sömu ástarsambandi áður en luin gil’tist,
orðið ól’rísk en missl l’óslrið. Þá þótlisl
Anna skilja betur tal gömlu konunnar
um stúlkuna hennarJónu sinnar.
Þessi saga er skráð el’lir góðkunn-
ingja mínum, Hermanni (íuö-
mundssyni , sem látinn er l'yrir
láum árum. I lonum segist svo frá: -Þegar
ég var ungur maður á Bíldudal varð ég
ofl var við ýmislegt sem aðrir sáu ekki.
Einu sinni var ég á gangi í bænum,
ekki man ég nú hverra erinda. Þá sá ég
koma á móti mér tvær konur sem ég
þekkti. F.n ég hafði aldrei séö þær svona
vel til l’ara, þær voru beinlínis skarl-
klæddar. Yfirhafnir þeirra voru hvítar og
skósíðar, líkastar molllum og jaðrarnir
að l’raman voru allir gullbaldýraðir l’r;í
hálsmáli niður á l’ald. l igheilsaði konun-
um og dáðist að húningum þeirra.
-Mikiö eru kápurnar ykkar l’allegar,
sagði ég.
Þær jállu því og önnur þeirra sagði: Þú
ert þó almennilegur. Við erum búnar að
hér á l’erðinni i allan dag og enginn hefur
yrl á okkur. Þú ert sá fyrsti sem heilsar
okkur.
Eitlhvað löluðum við meira saman en
svo sagði önnurkonan:
-Eg þarl' að biöja þig l’yrir skilaboð til
hans Jóns tengdasonar míns. (Jón er að
sjállsögðu dulnefni.) Fólkið er vísl líka
larið að undrast hvað þú lalar lengi við
okkur.
-Mér er nú sama um slíkt, svaraði ég.
Tók síðan við skilaboöunum og kvaddi
konurnar. Því næst gekk ég úl í búð. Þar
var margl l’ólk, glens og hávaöi. Ég var
spuröur að því hvort ég væri fullur eða
hvort það væri vani minn að standa og
tala við sjáll'an mig úti á götu. Maðurinn
sem ;ítli að fá skilaboðin leitaöist einkum
við að stríða mér. F.g sagðist ekki ætla að
lara að þræta við liann, hins vegar væri
ég með skilaboö lil hans og sagði lionum
þau. Sjaldan hel’ ég séð manni bregða
meira. Hann bað guð að hjálpa sér og
liljóp úl úr búðinni með þvíííkum asa að
við lá að hann l’elldi lólk sem varð á vegi
lians.
Eg lór svo heim og sagði móður minni,
án þess þó að ég teldi það sérlegar l'rétt-
ir, að ég hefði liitl umræddar konur.
Mömmu brá svo að Inin varð að setjasl
niður.
-(iuð hjálpi þér, maöur, sagði hún. - Nú
hel’ur Þormóður l’arist. Tengdamóöir
Jóns var á leið lil Reykjavíkur með hon-
um. Fn hin konan var jörðuð lyrir viku
og þú varsl einn líkmannanna. Manslu
það ekki?
Skyndilega var sem liulu væri svipl l'rá
augum mér. Nú mundi ég allt og skikli
Itvers vegna lólkiö í búðinni laldi mig
drukkinn. Þegar þetta gerðisl var l’réltin
um Þormóðsslysið ekki komin veslur, en
það varð sem kunnugl er í febrúar 1943
og l’órusl þar um þrjátíu manns. Jón
sagði mér seinna að enginn lifandi maður
hel'ði getaö senl skilaboðin sem ég flulti
honum, al’ þeirri einl’öldu ásúeðu að þar
var minnsl á hluli sem engum var kunn-
ugl um nema honum sjáll’um.
Þella atvik er eill hið l'urðulegasla sem
ég hel' reynl ;í lílsleiðinni.