Vikan - 23.05.2000, Blaðsíða 15

svefnleysi flýti fyrir öldrun hjá
fólki.
Margar rannsóknir benda til
að ónæmiskerfið veikist við
langvarandi svefnleysi og meðal
annars hefur verið sýnt fram á
að þeir sem sofa illa fá oftar kvef
og magakveisur en hinir. Dr.
William Dement hjá Stanford
háskóla í Bandaríkjunum fann
það út í einni af rannsóknum sín-
um á svefni að mólekúlum í
ónæmiskerfi blóðsins fjölgar
meðan líkaminn hvílist. Hann
fann það einnig út að frumur sem
ráðast á og drepa krabbameins-
frumur verða færri eftir því sem
við sofum minna. Daginn eftir
andvökunótt er líkaminn því
mun verr í stakk búinn til að ráð-
ast gegn utanaðkomandi sýklurn
og veirum.
Viðbrögð við draumum
Þótt langvarandi svefnleysi sé
óæskilegt heilsunni og nauðsyn-
legt að reyna að ná upp svefni
hafi menn strítt við andvökur,
ætti ekki að taka langan tíma að
ná sér. Rannsóknir sýna að lík-
aminn hefur þróast þannig að
hann getur náð djúpum draum-
lausum svefni tiitölulega
snemma nætur og eftir því sem
hvíldin verður betri því styttri
verður tíminn sem nauðsynlegt
er að djúpi svefninn vari.
A remstiginu dreymir fólk og
þótt augun hreyfist hratt fram og
til baka eru allir aðrir vöðvar lík-
amans nær lamaðir. Það er varn-
arbragð líkamans til að koma í
veg fyrir viðbrögð og hreyfingar
sem eiga upptök í atburðum
draumsins en geta reynst skað-
legar. Sumt fólk (90% þess eru
karlmenn) þjáist af röskun á
remsvefnstiginu. Lömunaráhrif-
in eru minni en gengur og gerist
og sofandi maðurinn getur tekið
upp á að hreyfa sig og jafnvel
hegða sér í samræmi við atvik
draumsins. Fólkið sjálft veit ekki
af þessu nema það vakni og átti
sig á aðstæðum. Stundum gerist
það að viðkomandi vaknar við að
hann hefur meitt sig eða aðra og
þess eru dæmi að menn hafi
vaknað við það að þeir héldu eig-
inkonu sinni fastri með krampa-
kenndu taki því þá var að dreyma
að þeir væru að bregðast við árás.
Ymís náttúruleg elni
hafa reynst vel víð
svefnleysí og má benda
á eftírtaldar jurtir:
5HTP er amínósýra unnin m
al'rískum baunum. Ilún eykur
serótónínframleiðsluna og
hjálpar fólki að slaka á.
Valerían er jurt sem hefur ró-
andi áhril' ekki ósvipuð þeim
sem valíum hefur en er ekki
vanabindandi og engin hætta
er á fráhvarfseinkennum sent
líkjast timburmönnum.
í rótum Kava Kava jurtarinnar
eru róandi og slakandi efni scm
hjálpa þeim sem eiga erfitt
með að sofna að stytta tímann
þar til þeir hitta Óla lokbrá.
Kamíllute er vel þekkt meðal
þeirra sem eiga erfitl með að
sofna. I því eru slakandi efni
sem auðvelda fólki að sofna og
tryggja oft sainfelldan svefn.
FlÓUð mjólk eða kakóbolli fyrir
svefninn gelur gert sama gagn
og svefntafla því þegar mjólk-
in sýður myndast í henni sömu
efnasambönd og eru í sumum
svefnlyfjum.
Lyf sem reynst hafa ágætlega fást
orðið til að slá á þetta vandamál.
Rem lömunin er ekki algjör.
Allir hafa einhvern tíma haft
martraðir sem verða til þess að
þeir hreyfa sig, kalla á hjálp, umla
eða stynja. Stundum eru áhrif
þessara slæmu drauma svo sterk
að menn vakna upp og martröð-
in er enn svo raunveruleg að það
tekur þó nokkurn tíma að jafna
sig. Martraðir þar sem fólki finnst
það ekki geta hreyft sig eða
brugðist við yfirvofandi hættu
eiga rætur að rekja til þessa löm-
unarástands vöðvanna. Svefn-
ganga hefur ekkert með
remsvefnstigið að gera og yfir-
leitt eru svefngenglar ekki að
bregðast við atvikum sem eiga
sér stað í draumum þeirra. Svefn-
ganga á sér stað á öðrum svefn-
stigum en remstiginu.
Stinning og aukíð blóð-
streymi til snípsins
Það er vel þekkt að limur karl-
manna getur orðið stinnur með-
an á remstiginu stendur og sömu-
leiðis getur blóðstreymi til sníps-
ins aukist. Þegar það gerist hef-
ur það ekkert með kynferðislega
eða erótíska drauma að gera
heldur eru þetta eðlilegar afleið-
ingar þess að blóðstreymi um lík-
amann eykst meðan á remstiginu
stendur. Sá hluti taugakerfisins
sem stjórnar hjartslættinum
örvast á remstiginu og hjartslátt-
ur verður hraðari. Þar með
örvast einnig önnur ósjálfráð
starfsemi líkamans.
Flestir þurfa milli sjö og átta
klukkustunda svefn á hverri
nóttu og ef ekki er þörf á að ná
upp svefni sem hefur tapast er
lengri en tíu stunda svefn ekki
æskilegur. „Svefninn er eins og
matur; við þurfum hann til að lifa
en farðu varlega í að fá þér auka-
skammta. Það er mjög auðvelt að
fá meiri svefn en þú þarft,“ segir
Jim Horne, prófessor við Lough-
borough háskólann. „Þegar fólk
sefur eins mikið og það getur
eykur það ekki einbeitingu og
getu yfir daginn. Þvert á móti hef-
ur það fyrst og fremst þau áhrif
að lengja tímann sem það tekur
fólk að sofna á kvöldin og það
vaknar oftar en hinir.“
Átta tíma ótruflaður svefn er
æskilegasti svefntími flestra ef
miðað er við sólarhringinn. Nú-
tímamaðurinn getur auðveldlega
forðast myrkrið með rafljósum
og unnið, verslað eða skemmt sér
á næturnar en það kemur fyrr eða
síðar niður á heilsu hans. Einn
espressó kaffibolli sem drukkinn
er að loknum kvöldverði er tíu
klukkustundir að fara úr líkam-
anum og tvö glös af víni hafa þau
áhrif að erfiðara er að sofna en
ella. Þeir sem eiga erfitt með
svefn ættu að forðast slíka drykki
á kvöldin. Nikótín hefur einnig
örvandi áhrif á heilann og sömu-
leiðis sum vítamín. B-vítamín
ætti t.d. aldrei að taka á kvöldin.
Fæðuval getur haft áhrif á hæfni
manna til að sofa og næringar-
fræðingar hafa getað hjálpað
mörgum sem eiga erfitt með
svefn að bæta úr með réttu
mataræði.
flreynsla er slæm rétt fyr-
ir svefninn
Mikil áreynsla rétt fyrir svefn-
inn er slæm. Adrenalínflæðið um
líkamann eykst við áreynslu og
líkaminn vaknar. Nokkrar hæg-
ar jógahreyfingar, eins og til
dæmis lega á bakinu með lokuð
augu, fætur útskeifa og lófa upp
er róandi og slakandi staða fyrir
líkamann, sömuleiðis hugleiðsla
í lótusstöðu. Kynlíf rétt fyrir
svefninn hefur stundum verið
kallað róandi lyf náttúrunnar og
er það oft en stundum hefur það
þveröfug áhrif. Margar konur
finna fyrir því að orka þeirra
eykst við kynlíf og þótt slakni vel
á öllum vöðvum við fullnægingu
getur hugurinn verið lifandi og
frjór lengi á eftir.
Reglulegar svefnvenjur eru
mikilvægar þeim sem vilja lifa
heilsusamlegu lífi. Þeir sem sofna
yfirleitt á sama tíma á kvöldin og
vakna á vissum tímum á morgn-
ana njóta betri hvíldar en hinir og
uppskera meiri orku og betri
heilsu. Munurinn á starfsorku,
einbeitingu og getu til að hugsa
Hvers vegna dreymír okkur?
Draumar eru enn óleyst ráðgáta
og engum hefur lekist að skýra þá
til fulls. Freud trúði því að drauni-
ar væru sproltnir úr undirmeðvil-
und manna og verið væri að koma
skilaboðum um hugarástand manns
á framl'æri meðan hann svæfi. Aðr-
ir trúa á l'orspá drauma og telja að
verur af öðrum tilverustigum geti
heimsótl okkur í draumi til að
hjálpa eða vara við. Vísindamenn
núlímans hallast helsl að því að
draumar séu fyrst og fremst alleið-
ing atburða dagsins og endurspegli
eingöngu hugsanir okkar. Margir
upplifa það að hugurinn er aldrei
frjórri en rétt fyrir svefninn þegar
góðri slökun hefur verið náð. Til
marks um það er sagt að Paul
McCartney hafi vaknað einn morg-
uninn og þá sungið lagið Yeslcrday
sem var lullskapað í huga hans efl-
ir nælursvefninn.
getur verið sláandi eins og rann-
sóknir sýna. Jafnvel ein svefnlaus
nótt hefur áhrif til hins verra dag-
inn eftir. Einkenni ýmissa sjúk-
dóma versna einnig við langvar-
andi svefnleysi, þeirra á meðal
rná nefna mígreni, suma gigtar-
sjúkdóma og streitutengda sjúk-
dóma. Það borgar sig því að
koma reglu á svefninn og sofa
hvorki of mikið né of lítið.
Vikan
15