Menntamál - 01.04.1931, Blaðsíða 7

MENNTAMÁL
53
til sögunnar. Og þeirrar stefnu menn hrífast meÖ af framför-
um þeim, sem þá verða í náttúruvísindum og vélamenning.
Þeir beina skólamálum Þýzkalands inn á brautir nytsemisstefn-
unnar. Þeir vilja taka upp aftur forntungunámið, en ekki í
þeim tilgangi að endurfæða fornmenntirnar eins og fornmennta-
stefnan hafði áður viljað, heldur vilja þeir auka og efla hina
þjóðlegu menntun, með því að veita til hennar straumum forn-
menntanna. Þeir telja yfirburði forntungnanna í því fólgna,
að þær veiti æfing og þjálfun í rökréttri hugsun. Þeir, sem
leggja stund á forntungunám og forna menning, öðlast dóm-
greind og skerpu, sem kemur þeim að meiri notum í hvers
konar andlcgri starfsemi, heldur en yfirborðsþekking í mörg-
um öðrum lærdómsgreinum.
í æsku varð Pestalozzi fyrir áhrifum frá fornmenntastefn-
unni nýju. í uppeldisstarfi hans verður vart þeirra áhrifa
siðar. En slikra áhrifa gætir þó enn meir hjá þeim manni, senr
lengi var talinn fremstur fræðimaður uppeldismálanna. Það var
Herbart (1776—1841). Iíjá honum kennir mjög þeirrar að-
dáunar á fornmenntum, sérstaklega forngrískri menningu, sem
er höfuðeinkenni þessarar stefnu. Yfirleitt mat Herliart meira
en Mannvinirnir þau efni, sem við koma andlegu lífi. En hann
hafði einnig miklar mætur á náttúrufræði og stærðfræði, en
þó ekki fyrst og fremst vegna nytsemi þeirra, heldur vegna
þroskagildis þeirra fyrir mannssálina. Herbart var hinn fyrsti,
sem heldur frarn þýðingu þess, að námsskráin sé sem fjöl-
breyttust, og færir hann fram bæði sálfræðileg og siðfræðileg
rök fyrir því.
Takmark uppeldisins segir Herbart að sé það, að ala upp
siðgæðisverur. Öll uppeldisstarfsemi á þá fyrst og fremst að
beinast að þroskun viljans. En leiðin til viljalífsins liggur gegn-
um hugmyndir og tilfinningar. Herbart er sammála Plató um
það, að bezta uppeldismeðalið sé kennslan. Kennslan á að auðga
hugmyndaforðann, skýra hugmyndirnar og flokka þær, og
jafnhliða því á hún að snerta tilfinningarnar, svo að viljinn
vakni. Kennnslan á, með öðrum orðum, að vekja og glæða