Menntamál - 01.04.1931, Blaðsíða 8

54
MENNTAMÁL
álmga. Herbart er fyrstur manna til þess aÖ benda á, aÖ áhug-
inn er ekki aðeins til stuðnings við fræðsluna, heldur á hann
að vera aðaltakmark hennar. En eins og áður er sagt, berst
Herbart fyrir ]>vi, að fræðslan sé sem fjölbreyttust. Hann legg-
ur áherzlu á það, að kennslan veki rnargs konar áhuga. Ein-
hliða fræðsla er i ósamræmi við þá fullkomleika-hugsjón, sem
er hyrningarsteinninn í siðakenningum Herbarts. Einhæfi manna
veldur sundrung í samfélagi þeirra; fjölhæfi leiðir til nánari
kynningar, skilnings og samvinnu. Fjölhæfi felur í sér and-
lega auðlegð, ojmar nýjar leiðir, ef aðrar reynast ófærar. Ein-
hliða fræðslu fylgja ekki einu sinni á vitsmunasviðinu þeir kost-
ir, sem fylgifiskar fornmenntastefnunnar nýju vilja vera láta.
Þeir hafa rangt fyrir sér, er þeir halda því fram, að til sé
svonefnd almenn menntun hugsunarinnar. Æfing vitsmunanna
á einhverju vissu efni verður því aðeins til gagns í öðru efni,
að skyldleiki sé milli efnanna innbyrðis.
Herbart sér einnig hættur þær, sem fjölhæfinu fylgja. Þær
eru dreifing hugsunarinnar og yfirborðsháttur. Hann leitar ráða
til þess að vinna á móti þeim. Auk ])ess að vekja áhuga og fjöl-
hæfi, verður það aðalatriði í kennslufræði Herl)arts, að draga
saman námsefnin, svo að þau grípi hvort inn í annað. Hann
vill koma á sem nánustu sambandi milli námsgreinanna. Hann
vill láta athuga skyld viðfangsefni samtímis á ýmsum sviðum,
að svo miklu leyti sem unnt er, án þess að ganga á hluta vissra
námsgreina. Þá aðferð styður hann með kenningu þeirri, sem
síðar var nefnd kenningin um menningarstigin (kulturstadie-
teorien). Sú kenning er i senn sálfræðileg og uppeldisfræði-
leg. Sálfræðilega séð felur hún í sér það, að i þróun hvers
einstaklings megi greina tilhneigingu til þess að endurtaka
aðaldrættina í þróun alls mannkynsins. (Það, sem í náttúruvís-
indunum samsvarar ])essu, er sú skoðun, að ])roskun hvers
líffæris sé endurspeglun á vissum dráttum úr sögu tegundar-
innar). Frá sjónarmiði uppeldisfræðinnar verður ])essi kenning
krafa um það, að leiðtogi barnsins hagi uppeldisstarfinu i sam-
ræmi við hana. Þegar Herbart var heimiliskennari, kenndi hann