Menntamál - 01.06.1970, Blaðsíða 24

Cornell-háskóla líkt og t.d. Sapir á sínum tíma
í Chicago og Yale. Sá var þó munurinn, að í lians
embættistitlum var „anthropology" talin á und-
an „(general) linguistics."
Þeir Boas og Sapir voru báðir fæddir í Evrópu,
og Bloomfield nam söguleg málvísindi 1913—14
hjá nýmálfræðingunum Leskien og Brugmann.
Tengsl þeirra við Evrópu eru því ótvíræð. Þess-
ir þrír menn eru brautryðjendur í amerískum
málvísindum, og hafa allir haft mjög mikil áhrif.
Boas var þeirra elztur. Höfuðrit hans, Hand-
book of American Indian languages, kom út í
þremur bindum 1911 — 1939. Helzta rit Sapirs,
Language, kom út 1921. En Bloomfield (1887—
1949), sem var yngstur jseirra þremenninganna,
varð án efa þeirra áhrifamestur. Frægasta rit
hans, Language, kom út 1933. Þegar ég var við
háskólanám í Bandaríkjunum 1959, sveif andi
Bloomfields yfir vötnunum, og var ekki farið í
launkofa með, að margir litu á hann sem æðsta
prest amerískra málvísinda, og sagt var, að marg-
ir dáðu hann svo mjög, að þeir kynnu langa
spretti í Language utanbókar.
í ágripi af sögu málvísindanna, A Sliort His-
tory of Linguistics, sem kom út fyrir aðeins 3 ár-
um (1967) og er skrifað af R. H. Robins, prófessor
í almennum málvísindum við Lundúnaháskóla,
er komizt svo að orði (bls. 208), að Language
Bloomfields „remains unsurpassed as an intro-
duction to linguistics after more than thirty
years“.
Þó að þessir þrír brautryðjendur amerískra
málvísinda hafi haft nokkur tengsl við Evrópu, er
alveg óvíst, að nokkurt beint samband sé milli
þeirra og Saussures. Sennilega liafa þeir Boas
og Sapir staðið Humboldt nær. Það er því eftir-
tektarvert, að hugmyndir Saussures um samtíma-
lega mállýsingu og formgerðarkiinnun máls eru
einmitt sem rauður þráður í amerískum málvís-
indum og hafa átt miklu meira fylgi að fagna
vestan hafs en austan fram á síðustu ár.
Inngangur Boasar að áðurnefndri Handbook
1911 er enn talinn vera „excellent introduction to
descriptive linguistics", svo að enn sé vitnað til
Robins (bls. 208). Og í höfuðriti Sapirs, Language,
1921, koma fram undirstöðuhugmyndir í anda
formgerðarstefnunnar. Annars kom Sapir víða við
í riturn sínum, fór langt út fyrir málið sjálft, and-
stætt Saussure.
Þótt þeir Boas, Sapir og Bloomfield hafi ver-
ið nefndir hér í sömu andránni, voru þeir að ýmsu
leyti gagnólíkir. Bloomfield var sá þeirra, sem
lagði ríkasta áherzlu á að kanna íormgerð máls-
ins. 9. kaflinn í Language fjallar um merkingu
(,,Meaning“), en merkingarfræði stóð honum
fjær en formfræði, og hann virtist eitthvað svart-
sýnn á, að unnt væri að ná vísindalegum tökum
á m'erkingarfræði. Þess vegna var þeirri grein
lítill gaumur gefinn í Bandaríkjunum á árunum
milli 1930 og 1950, þegar Bloomfield er þar
áhrifamestur. (Bloomfields-tímabilið er reyndar
venjulega talið 1933—1957.)
Formið var Bloomfield undirstöðuatriði, og
bandarískir málfræðingar fylgdu honum í því. í
amerískum málvísindum var lögð höfuðáherzla á
tv<> grundvallarhugtök í allri mállýsingu, fónem,
undirstöðueiningu hljóðkerfisins, og morfem,
hina smæstu merkingarbæru einingu málfræði-
kerfisins. Munurinn á málhljóði og fónemi var
eins og munurinn á einstaklingi og ílokki, ein-
staklingarnir (málhljóðin) nefndust fónar og alló-
fónar. Á sama liátt er nú farið með einingar mál-
fræðikerfisins. Morf og allómorf eru einstakling-
arnir, morfemið flokkurinn. í setningafræði var
einnig reynt að koma við formlegum greiningar-
aðferðum. Morfem tengjast og raða sér saman á
ýmsa vegu og rnynda stærri og stærri samsett form.
Hvert samsett form er gert úr a. m. k. tveimur
höfuðhlutum (immediate constituents) og mynda
formskipanir af ýmsu tagi, unz komin er heil setn-
ing. Bloomfield skipti s'etningafræðilegum form-
skipunum í tvo llokka, sem liann nefndi endo-
centric (innhverfar) og exocentric (úthverfar)
formskipanir, eftir því hvort einhver af aðalhlut-
um hennar gegndi sams konar setningafræðilegu
ldutverki og formskipunin í heilcl eða ekki. Yngri
málfræðingar lrafa svo leitazt við að koma við tví-
skiptingu samsettra forma. Merkasta ritgerðin
um hiifuðhlutaskiptingu (immediate constituent
analysis) er eftir Rulon Wells og birtist í tímarit-
inu Language 1947.
í kringum miðja öldina var svo komið, að
MENNTAMÁL
106