Bjarmi - 01.04.1996, Blaðsíða 26

HVAÐ ER ...?
Kjartan Jónsson
Hvað er sjm ii amsn d?
Aseinni árum hefur áhrifa ýmissa trúarbragða frá fjarlægum
löndum gætt hér á landi. Þeim er það flestum sameiginlegt að
eiga upphaf sitt að rekja til Indlands, ekki síst hindúasiðar.
Birtingarform þeirra eru mismunandi svo sem ýmis form innhverfrar
íhugunar og nýaldarstefnu, sem leggur meðal annars áherslu á endur-
holdgun og þess háttar, en stéttaskipulag Indlands er aíleiðing þeirra
hugmynda. Margir gera sér ekki grein fyrir hvað þetta er og láta
meinleysislegt og jafnvel aðlaðandi yfirborð villa sér sýn.
Ýmsir nýaldarsinnar hafa á undanförnum mánuðum
talað um sjamanisma sem eitthvað nýtt og mjög
athyglisvert. Svo virðist sem þeir sem hlut eiga að máli
geri sér ekki fullkomna grein fyrir hvað þetta er. En hvað
er sjamanismi?
( iÓÐIR ANDAR + LJÓS
/ { . ANDAR 1 FORFEÐRANNA
ILLIR ANDAR
Önnur heimsmynd
Sjamanismi er tækniorð í trúarbragðafræðum. Það er
upprunnið á meðal Tungusmanna í Síberíu. Þessi þjóð
skiptir tilverunni í þrennt, efsta svið þar sem góðir andar
og ljós eru, miðsvið þar sem mennirnir lifa og hrærast
ásamt ðndum þessa heims og neðra svið þar sem illir
andar eru og myrkur. Sjaman er sérfræðingurinn, sem
getur bæði farið inn á efsta og neðsta sviðið mönnum tii
hjálpar. ffann er eins konar sjáandi eða spámaður, sem
getur með ýmsum aðferðum fundið út orsakir sjúkdóma,
óhamingju eða óáranar. Með öðrum orðum, hann svarar
því hvers vegna hið illa gerðist.
Þó að hugtakið sjaman sé upprunnið í Síberíu, er það
notað almennt um fólk, sem hjálpar öðrum til að fást við
vandamál illskunnar í tilverunni og til að uppljúka
leyndardómum framtíðarinnar. Sjaman finnur t.d. út
hvaða andi eða ópersónulegi kraftur valdi ákveðnum
sjúkdómi. Þetta gerir hann með hjálp ákveðinna anda,
sem hann hefur stjórn á. Þeir fara inn í hann, án þess að
hann sé haldinn af þeim, hann talar við þá, fær
upplýsingar frá þeim og rekur þá siðan burt. Hann fer oft
inn í heim andanna og berst við suma þeirra til að snúa sál
aftur heim, sem hefur villst burt eða andarnir hafa
hertekið. Á meðal eskimóa er sjamaninn sagður lækna
sjúkdóma á þann hátt að andi hans fer út úr líkamanum
og leitar að týndri sál sjúklingsins og snýr henni heim.
Þannig læknar hann hinn sjúka.
Sjaman er oftast karlmaður, en til eru samfélög þar sem
konur þjóna þessu hlutverki.
Töfralæknar
Þessir sérfræðingar fá boðskap sinn eða þekkingu með
ýmsu móti. Á meðal Tungusmanna verða þeir að vera
haldnir öndum. Hjá eskimóum fá þeir boðskap sinn í
draumum eða sýnum, með hjálp verndardýra sinna
(tótema). í Afríku lesa þeir úr:
1) Legu prika, greina eða sandala, sem kastað hefur verið
upp í loft. Lesið er úr legu hlutanna og innbyrðis
afstöðu þeirra eftir að þeir eru lentir.
26