Heima er bezt - 01.07.1952, Qupperneq 23

Nr. 6
Heima er bezt
215
En um Hofmannaflöt liggur al-
faravegur, sem í þá daga var
mjög fjölfarinn bæði af Borg-
firðingum og Norðlendingum, Og
þar sem þetta var ágætur á-
fangastaður, þá lá Hofmanna-
flöt undir miklum ágangi af
ferðamannahestum.
1855, 21. marz, skrifar Halldór
bréf til Borgfirðinga og biður
þá að hlífast við að beita Hof-
mannaflöt, nema nauðsyn krefði,
fyr en eftir túnaslátt ár hvert.
Bréf þetta sendi hann sýslu-
manninum í Árnessýslu og bað
hann að hlutast til um, að því
yrði þinglýst í Borgarfjarðar-
sýslu, á sinn kostnað. Þetta gekk
allt vel. Bréfinu er þinglýst á 9
manntalsþingum í Borgarfirði
frá 10.—30. maí 1856. Kostnaður
við þinglesturinn, 36 skildingar,
er kvittaður borgaður á bréfið.
Það virðist sem Borgfirðingar
hafi tekið þessu vel- og með full-
um skilningi. Enda hefur þeim
verið kunnugt um, hver nauðsyn
þetta var fyrir Hrauntúnsbónd-
ann, sem margir hafa verið hon-
um kunnugir, því að Hrauntún
er skammt frá veginum, sem
liggur um Hofmannaflöt.
Það er vitað mál, að erfitt
hefur verið að komast þarna á-
fram fyrstu árin, þrátt fyrir það
þótt þarna sé góð fjárbeit bæði
sumar og vetur, því að sjálfsagt
hefur féð verið fátt fyrstu árin.
En líklega hefur Halldór haft
nokkrar tekjur af kolagerð. Þá
voru viðarkol einhver hin mesta
nauðsynjavara. En þeir bændur
voru margir, sem ekki bjuggu á
skógarjörðum og þeir, sem ekki
höfðu skógarnytjar, urðu að
kaupa viðarkol til þess að geta
dengt sláttuljái og torfljái.
Litlar sögur hef ég heyrt af
búskap Halldórs, nema að hann
þótti góður bóndi og efnaöur vel
í meðallagi. Einhverntíma var
það, að kunningja hans vantaði
eitthvað af peningum til þess að
geta borgað jörð að fullu og þá
gat Halldór lánað honum það
sem hann vantaði. Heiðurspen-
ing fékk hann 1868 fyrir dugnað
og hagsýni í búskap. En ekki
hygg ég, að hann hafi fengið
Dannebrogsorðu eins og sumir
hafa haldið. Hreppstjórastörf
mun Halldór hafa haft á hendi
síðustu árin fyrir Jón Kristjáns-
son í Skógarkoti, sem þá var
orðinn sjónlítill eða jafnvel með
öllu sjónlaus. Var Halldór því
kallaður hreppstjóri af almenn-
ingi, þó hann hafi líklega aldrei
verið skipaður hreppstjóri. Jón
mun ekki hafa sagt af sér fyr en
Halldór var andaður.
Halldór andaðist í Hrauntúni
1. febrúar 1872, 76 ára gamall.
Hafði hann þá búið þar rúmlega
40 ár og komið Hrauntúni í það
álit, að þar var álitið gott með-
albýli.
2. ábúandi Jónas Halldórsson.
Jónas Halldórsson, f. 6. nóv.
1853 í Hrauntúni. Hefur hann
víst talið sig hafa ábúðarrétt á
jörðinni að föður sínum látnum,
þar sem þetta var bæði kirkju-
jörð og faðir hans hafði byggt
þarna úr eyði. En ekki hafði það
nú gengið orðalaust fram, að
hann fengi ábúðarréttinn. Ráða-
menn hreppsins — presturinn og
hreppstjórinn — vildu koma
öðrum manni á jörðina. Töldu
Jónas helzt til ungan að fara að
taka jörð og búa, 18 ára gamlan.
Eitthvert þjark varð nú um
þetta, sem lyktaði þannig, að
Hrauntún var gjört að tvíbýlis-
jörð. Jónas fékk hana hálfa til
ábúðar, en hinn umsækjandinn
hinn helminginn. Þetta þótti
dugnaður af Jónasi, að fá sínum
vilja framgengt þó ekki væri
nema að nokkru leyti. Einkum
þótti þetta bera vott um festu
og manndóm Jónasar — eftir á
— þegar honum farnaðist vel
búskapurinn, og eftir nokkur ár
fékk hann svo alla jörðina. Enda
var jörðin engin tvíbýlisjörð.
Jónas byrjar svo búskap vorið
1872 á hálfu Hrauntúni og hef-
ur fljótt unnið sér álit, því 1878
er honum falið að sjá um meiri-
háttar vegabætur — eftir því
sem þá gerðist — á Kaldadals-
veginum frá sæluhúsinu suður
á Hofmannaflöt. Amtmaðurinn
hafði þá yfirumsjón fjallvega.
Hafði hann látið gera áætlun um
kostnaðinn við endurbætur á
þessum vegarkafla og sent hana
sýslumanni Árnessýslu, sem þá
var Þorsteinn Jónsson, en hann
falið prestinum á Þingvöllum að
útvega mann til þess að standa
fyrir endanlegri framkvæmd
verksins. Áætlað var, að verkið
mundi kosta kr. 1000.00.En
sýslumaður heldur nú samt, að
það sé heldur lágt, einkum hvað
kaflann í Sandkluftum snerti;
þar átti að færa veginn og leggja
hann austar en hann hafði áður
legið, því að svo var fyrir mælt í
bréfi amtmanns, að sá kafli
skyldi hlaðinn upp og vatnsrásir
beggja megin. En sýslumaður
leggur áherzlu á í bréfi sínu til
prestsins, séra Símonar Beck, að
leggja alla áherzlu á, að verkið sé
vandað og verði þeim, sem vinni
það, og héraðinu til sóma. .Muni
kostnaðurinn þá verða greiddur,
þó að hann fari fram úr áætlun.
Sr. Símon fær svo Jónas Hall-
dórsson í Hrauntúni til þess að
standa fyrir þessu verki, og sýnir
það ekki lítið traust á svo ungum
manni. Svo fara engar sögur af
þessari vegargjörð. Hún var
framkvæmd og allir hlutaðeig-
endur hafa víst verið ánægðir.
Upphlaðni kaflinn í Sandkluft-
um stendur víst enn og um hann
lá vegurinn þangað til nú fyrir
nokkrum árum, að hann var
færður á annan stað.
Hreppstjóri er Jónas skipaður
1. júní 1879 og síðan er hann
hreppstjóri í Þingvallahreppi þar
til hann biður um lausn vegna
vanheilsu frá 1. júní 1922. Aldrei
heyrðist nein óánægja með hann
sem hreppstjóra, þó að hann
þætti fara aðrar leiðir í ýmsu
en almenningur. Enda hefur
víst ekki verið ástæða til þess.
Ég hef séð nokkrar af minnis-
bókum hans, sem snerta bæði
hreppstjórastarfið og fleira um
reikningshald hans yfir viðskipti
við ýmsa menn og sýna þær
glöggt, að hann hefur verið frá-
bær reglumaður, sem alltaf gat
sýnt, hvernig reikningar stóðu.
Þegar Jónas byrjaði búskap,
var hann efnalítill, sem eðlilegt
var. Hann 18 ára gamall. Fjár-
kláðinn hafði þá gert bændum
þungar búsifjar. Féð í Hraun-
túni hefur víst verið orðið fátt,
þegar faðir hans dó. Arfur því
verið lítill eftir hann. Skepnur
hans voru því ekki nógu margar
til þess að fæða heimilið og
standa í skilum með eftirgjald
og fleiri lögboðin gjöld. Varð
l) Dagsverkið er reiknað í áætluninni 2
kr. og verkstjóra 2 kr. 20 a.