Heima er bezt - 01.05.1955, Page 8

136
aldraða alþýðufólks, þeirrar kyn-
slóðar, sem nú er nær hvörfum,
geti verið hinar þörfustu bók-
menntir fyrir komandi tíma —
ber til þess margt. Glöggar, and-
lega svipréttar mannlýsingar,
ásamt helztu atburðalýsingum
þeim er sterkasta eða veikasta
— hafa spunnið lífsuppistöðu-
þræði söguritara, geta verið um
margt íhugunarverðar og
skemmtilegar lestrar.
Sumir telja að ævisöguþættir
manna og sj álfslýsingar þurfi og
eigi að vera nákvæmar og fjöl-
orðar um stórt og smátt. — Þar
ætla ég að fjær fari réttu. Allar
mann- og atburðalýsingar njóta
sín bezt skarpmótaðar og fá-
orðar, en þó glöggt lýsandi
mönnum og atburðum. Þar á
ekki að þurfa mælgi við að hafa,
því séu allar lýsingar skýrar, á
hver sæmilegur lesandi að geta
kynnst frásagnara vel. Það heyr-
ir til hinu mikla ágæti fom-
sagna okkar, hve fáorðar og
skarpdregnar eru myndir
mannlýsinga, hve atburðarásin
er hröð og hvergi tæmd. Njála,
sem mun vera um 400 bls , segir
ævisögu margra manna og stór-
viðburða svo skýrt, að ekki þarf
lesarinn á að giska um kosti
manna og galla né tildrög at-
burða. Að slíkum frásagnarhátt-
um mættu þeir giarnan huga, er
ævisögur skrá.
Eins og heiti bókar Þórarins
ber með sér, hefir hann víða
fótum niður stigið og yfir horft
víðáttu mikla. Margt getur nú
hent og hug gripið, í hönd fall-
ið og úr greip gengið á minni
lífsyfirferð, en Þ. V. hefir haft
um daga sína, enda hefir hann
á ýmsum verkefnum og ólíkum
tekið og komist vel frá, farnast
giftulega og virðist nú, er að
ævikvöldi líður, ánægður með
lífsútkomuna, sáttur og hugheill
til Guðs og samferðafólks, er þá
vel og gott frá að hverfa starf-
inu. — Ekki er það svo með mig,
þótt allar lesi ævisögur, er ég
hönd á festi, að mér finnist jafn
vel um allar að lestri loknum,
því fer fiarri. En ævisöguþætti
Þ. V. las ég með ánægju tvisvar
og tel til hinna betri og skemmti-
legri frásagna af því tagi. Það
er birta og hlýja manngóðleiks
yfir allri frásögn, málið fallegt,
Hexma er bezt
vel íslenzkt. Að vísu segir höf-
undur frá ýmsum atburðum, sem
ég tel ekki koma við hans lífs-
sögu, en þar um geta verið skoð-
anir skiptar, hvort þessi eða hin
frásögn falli að eða snerti að
einhverju leyti viðkomandi sögu-
ritara. En það gildir sama um þá
kafla bókarinnar sem hina, að
þeir eru prýðilega sagðir, skýrir
og skemmtilegir.
Einn af fallegustu köflum bók_
arinnar finnst mér bemzku-
minningar;má þar einkum nefna
Næturvökur yfir kvíám og Lóu-
hreiðrið. Þær lýsingar og frá-
sagnir hafa um sig bjarma og
hreinleik barnshugar, hvort sem
höfundur lýsir bernskunnar yf-
irsjónum, árekstrum, iðrun og
tárum, eða vorglöðum smásigr-
um og skínandi brosum. Það er
dálítill vandi á ferð fyrir gam-
alt fólk að lýsa hreinskilið og
rétt bernskuhug sínum og at-
höfnum, enda sneyða margir
ævisagnaritarar hjá þeim vanda,
því svo segir, að fáir vilji sína
bernskuna muna, en Þ. V. ferst
þarna vel.
Það er mér gömlum bónda,
sem þegar er hálfur í gras og
mold horfinn, eða vel það, sér-
stakt hugðarefni að finna eftir
lestur þessarar bókar, að gegn-
um hina margbreytilegu lífsbar-
áttu og ýmislegu viðfangsefni
höfundar, ást hans til moldar
og sveitalífs, enda þótt ýmsar
ástæður, erfiðleikar og óþæg at-
vik snéru hug hans og höndum
til annara verkefna en sveita-
búskap að staðaldri.
Erne t Hemingway: Gamli mað-
urinn og hafið.
Það tekur stundum tíma nokk-
urn fyrir okkur miðlungsmenn-
ina suma, að skilja ögn af rök-
speki, vizku og framsýni viturra
manna og það sama kemur upp
á tening ,er við lesum verk djúp-
tækra spekiskálda. Svo fór mér
við fyrsta lestur þessarar merki-
legu skáldsögu, Gamli maðurinn
og hafið, en er ég hafði lesið hana
tvisvar fór ögn að rofa til skiln-
ings á því hver væri sú vizka —
þau sannindi, er skáldið væri að
bregða upp fyrir lesurum sínum
með þessari frásögn og lýsing-
um.
Ég hafði séð blaðaauglýsingar
Nr. 5
láta mjög af lýsingum skáldsins
á sjósókn og . margbreytilegri
sjómannsbaráttu, það fannst
mér ekki mjög um, því sú lýs-
ing er frekar einhæf. — Hitt
mun fyrir vaka skáldinu, að
bregða upp líkingu af lífsbar-
áttu langrar ævi — sýna hve sú
barátta — þau átök eru oft fyllt
döprum vonbrigðum, sársauka
og lélegum lífsfeng að lokum.
Þá er hitt ekki síður athygli
vert, hve nátengt og skilnings-
ríkt skáldið gerir samband æsku
og elli. Á erfiðustu stundum
hinnar hörðu baráttu gamla
mannsins er það drengurinn, er
hann óskar í nálægð við sig. —
„Ég vildi að drengurinn væri
kominn til mín — væri héma
hjá mér,“ segir hann við sjálfan
sig, er barátta hans er hörðust
— honum finnst lífsþrek sitt og
úrræðageta vera alveg að bila.
Það má skilja á eintali gamla
mannsins, að það er ekki vegna
hins líkamlega orkuframlags
drengsins sér til stuðnings sem
hann óskar nálægðar hans í
hinni þrotlausu baráttu sinni.
— Nei, það er æskunnar tillits-
semi — uppörvandi bjartsýni og
hugarhlýja, er hann óskar í ná-
lægð við sig, — og þegar hann
í baráttunni við illþýði hafsins
nær örvæntir um að ná lífs til
strandar, segir hann eitthvað á
þessa leið, það eru víst ekki
margir sem hugsa til mín núna,
eða munu sakna mín aðrir en
drengurinn, því hann einn skil-
ur mig. Það er alltaf drengur-
inn, æskan, sem hann þráir og
treystir, og drengurinn bregst
honum ekki, hann einn á til
skilning, uppörvandi orð, hjálp-
andi hönd og hlýju í hjarta til
að offra hinu örmagna, deyjandi
gamalmenni, og þegar dauða-
svefninn sígur á brár þessa út-
slitna, vonsvikna, gamla manns,
þá er það drengurinn einn sem
grætur vin sinn, félaga sinn,
ráðgjafa og fyrirmynd.
Já, gott væri ef þannig reynd-
ist æskan ellinni sem oftast, er
skáldið vera lætur í þessari
sögu. — Þegar við veltum fyrir
okkur efni þessarar spaklega
hugsuðu sögu í heild, verður þá
ekki endirinn — útkoman, að
leiðarlokum eitthvað svipuð hjá
Framh. á bls. 157.