Heima er bezt - 01.10.1955, Blaðsíða 9

Nr. 10
Heima er bezt
297
Eiríkur Sigurðsson
MÖÐRUVELLIR í EYJAFIRÐI
Nokkrir þættir úr sögu staðarins
Um hásumarið laugardags-
kvöld eitt sést hópur manna á
ferð í einum af norðlenzku
dölunum. Þetta fólk er ríðandi
og hefur marga lausa hesta.
Auðséð er á búningunum, að hér
eru margir efnaðir menn á ferð.
Hópur þessi kemur frá kirkju-
stað í vesturhlíðum dalsins, því
að þar hafði fólkið mælt sér mót,
og stefnir austur yfir dalinn. Það
fer yfir ána, sem fellur eftir
dalnum, en hún er vatnslítil nú,
og ríður heim að öðrum kirkju-
stað, þar sem margt manna er
fyrir og húsakynni ríkmannleg.
Móttökurnar eru hinar vegleg-
ustu.
En lítum nú snöggvast inn í
bæinn. Þar er mikill undirbún-
ingur undir veglega veizlu, sem
halda skal að morgni. í dyngj-
unni er miðaldra kona, höfðing-
leg og yfirbragðsmikil, og hjá
henni eru þrjár dætur hennar.
Hún er að ræða við þær í trún-
aði, því að nú eru tvær þeirra
að fara frá henni. En að morgni
á að standa brúðkaup þeirra
allra þar á höfuðbólinu. Og
brúðkaup þessara þriggja dætra
hennar skyldi lengi í minnum
haft.
En hvert var þetta höfuðból?
Og hver var þessi höfðinglega
kona, sem var að gifta þrjár
dætur sínar sama daginn?
Höfuðbólið er Möðruvellir í
Eyjafirði, og veizlugestirnir,
sem komu þarna heim þetta
kvöld komu frá Miklagarði. En
þessi stórbrotna kona er Mar-
grét Vigfúsdóttir, ekkja Þor-
varðar Loftssonar, sem þá var
látinn fyrir 17 árum. Dætur
hennar, sem skrýðast eiga brúð-
arklæðum daginn eftir, eru Ingi-
björg, Guðríður og Ragnhildur,
sem allar eiga að giftast nafn-
kunnum höfðingjum, einum af
Norðurlandi, einum af Austur-
landi og einum af Suðurlandi.
Þessi atburður gerðist sumarið
1463, og hefur annálaritarinn,
Björn á Skarðsá, forðað honum
frá gleymsku.
En hverfum nú um stund frá
þessum atburði miðaldanna og
lítum á Möðruvelli eins og þeir
líta út í dag. Þeir standa aust-
an megin Eyjafjarðar skammt
fyrir innan flugvöllinn á Mel-
gerðismelum. Þar eru hús öll ný-
leg, byggð úr steini. Þarna er
einnig fögur kirkja.
Ef þessi merki sögustaður
mætti mæla, hefði hann margt
að segja. Hér andar ilmur sög-
unnar úr grasi og hvíslar ýmsu
að þeim, er sögulegum fróðleik
unna. Á þessum bæ hafa búið
voldugir höfðingjar, hirðstjórar,
prestar og skáld. Hér hafa gerzt
hin fegurstu ástaræviintýri, sem
skráð eru í fornum ritum. Og
hér er geymdur einn af elztu og
merkustu dýrgripum kirkjunnar
frá katólskri tíð. Og kem ég að
því síðar.
Á Möðruvöllum búa hjónin
Jóhann Valdimarsson, Pálssonar
hreppstjóra og Helga Kristins-
dóttir. Þau búa þar stóru, mynd-
arlegu búi. Túnið er þar allt vél-
tækt og fer allur heyskapur
fram með vélum. Engjaheyskap-
ur er þar enginn. Túnið fæðir
búpeninginn. Mjólkandi kýr eru
þar 36 og auk þess geldneyti.
Eitthvað er þar líka af sauðfé,
en þó fremur fátt.
En ég hef ekki hugsað mér að
ræða í þessari grein um nútíma-
búskap þar, heldur á nokkra
þætti úr sögu staðarins frá mið-
öldum eða fram um 1500. En
tveir af ábúendum Möðruvalla
gnæfa hæst í fornum ritum.
Það eru þeir Guðmundur ríki
Eyjólfsson, er uppi var á 10. og
11. öld og Loftur ríki Guttorms-
son, er uppi var á 14. og 15. öld.
Verður fyrst sagt lítið eitt frá
Guðmundi ríka.
Guðmundur ríki.
í Ljósvetningasögu er sagt, að
Guðmundur ríki hafi haft 120
nautgripi, er hann bjó á Möðru-
völlum. Þá er einnig talið, að
hann hafi haft 120 hjú við störf.
Má af því marka hvílíkt stórbú
hann hafði. Enda eru nú 4 jarð-
ir í grennd við Möðruvelli, sem
þá heyrðu undir höfuðbólið og
bera öll nöfn eftir búfé Guð-
mundar ríka. En þau eru: Fjósa-
kot, Kálfagerði, Stekkjarflatir
og Öxnafell. Má af þessu nokk-
uð ráða um búskap Guðmundar.
Þegar hann reið milli búa
sinna, hafði hann oft með sér
30 sveina.
Guðmundur ríki var Eyjólfs-
son og bjó faðir hans á Möðru-
völlum. Einar afi hans flutti frá
Jódísarstöðum, en hann var son-
ur Auðunar rotins, er var land-
námsmaður í Saurbæ. Talið er
að Hafliði hinn örvi Hrólfsson,
Helgasonar magra, hafi fyrstur
búið á Möðruvöllum, sennilega
um 925. Kona Guðmundar var
Þórlaug, dóttir Atla hins ramma.
Sonur þeirra var Eyjólfur, faðir
Þorsteins, föður Ketils biskups.
En hann var fæddur og uppal-
inn á Möðruvöllum og prestur
þar og kirkjubóndi áður en hann
var valinn til biskups á Hólum
1121, sem eftirmaður Jóns Ög-
mundssonar. Hafa sumir Hóla-
biskupar því einnig slitið barns-
skónum á Möðruvöllum.
Guðmundur ríki var voldugur
höfðingi og átti oft í deilum.
Gekk þar á ýmsu eins og vænta
mátti, er óbilgjarnir höfðingjar
áttu í hlut. Þótti hann óvæginn
við andstæðinga sína. En ekki
var hann talinn eins vitur eins
og Einar Þveræingur, bróðir
hans. Einar bjó að Þverá, sem nú
heitir Munkaþverá. Var heldur
fátt með þeim bræðrum jafnan,
því að Einari þótti bróðir sinn
ágengur og ráðríkur.
Fögru ástarævintýri Þórdísar