Heima er bezt - 01.10.1955, Blaðsíða 10

298
Heima er bezt
Nr. 10
dóttur Guðmundar ríka er lýst í
Ljósvetningasögu. Er það þó
sjaldgæft að ræða þau mál mikið
í íslendingasögum. Þetta ævin-
týri er í Sörlaþætti Brodd-
Helgasonar.
Það var venja Guðmundar ríka
að bjóða til sín göfugra manna
sonum og halda þá vel á heimili
sínu um tíma.
Eitt sinn þegar hann kom af
þingi, var með honum Sörli
Brodd- Helgason frá Hofi í
Vopnafirði. Eigi er Sörla þó getið
í Vopnfirðingasögu, en vel má
hann þó vera sonur Brodd-Helga
fyrir því.
Sörli var hinn göfugasti mað-
ur. Þá var heima þar á Möðru-
völlum Þórdís dóttir Guðmundar
og þótti hún vera hinn bezti
kvenkostur. Mælt var að Sörli
og hún sætu oft á tali saman og
tókust með þeim ástir. Þetta
frétti Guðmundur og lét fyrst
kyrrt vera. En er hann sá, að
hér var alvara á ferðum, þá
lét hann fylgja Þórdísi til Þver-
ár til Einars bróður sins, en
minntist þó ekki á málið við
Sörla. En þá vandi Sörli komur
sínar að Þverá. Og einn dag,
er Þórdís gekk út til lérefta
sinna, var sólskin og sunnan-
vindur og veður gott. Þá sér hún
hvar maður ríður í garð mikill
vexti. Hún mælti, er hún kenndi
manninn: „Nú er mikið um sól-
skin og sunnanvind — og ríður
Sörli í garð.“ Finnið þið ekki
birtuna og ylinn sem felzt í þess-
um látlausu orðum ? Þótt þau hafi
geymst í meir en níu hundruð
ár, eru þau enn fersk og dásam-
leg. Þetta hafa skáldin fundið
og hafa þau orðið mörgum þeirra
yrkisefni. f niðurlagi á kvæði
sínu, „Vikivaki", segir Guð-
mundur Kamban:
Sörla beið ég og siglöð undi
við síðustu orð hans og heit
og bjó mig undir að fagna
hans fundi
í fjarlægri, íslenzkri sveit.
Brenni jörð undir berum fótum
og blikni sól í þeim eim:
Aldrei skipti’ eg við annan
hótum,
því eitt sinn kemur hann heim.
Rík var gjöf sú, er gaf mér
drottinn:
að gleðjast vorlangan dag
við litla týsfjólu, túnin sprottin
og tístað sólskríkjulag.
Og vetrarmorgun við marr
á grundum,
sem magnar sérhverja taug,
með hélu á rúðum og
svell á sundum
og sól í steingeitarbaug. —
Hvað er ártalið? Eitthvað lætur
í eyrum mér, færist nær
Hjartað syngur og
hjartað grætur,
og hjartað tryllist og hlær.
Heyrist jódynur heim að bænum,
þau hóftök ein þekki ég, —
ég fer mér stillt
eftir grundum grænum
og gesti mínum í veg.
Vantraust Guðrúnar,
vonsvik Kjartans
með vopnum enda sinn fund.
En þetta er vísan
um vissu hjartans
og vonglaða íslenzka lund. ..
Stína rakar og Bjössi bindur,
og bóndinn hirðir sinn arð.
Nú er sólskin og sunnanvindur,
og Sörli ríður í garð.
Þá held ég áfram sögu þeirra
Þórdísar og Sörla. Leið nú fram
til þings um sumarið og ætlaði
Sörli aftur heim til ættingja
sinna. En á þinginu tók hann
Einar Þveræing tali og bað hann
að veita sér liðsinni við að hefja
bónorð til Þórdísar við Guðmund
ríka.
„Ég skal það gera,“ segir Ein-
ar, „en oft virðir Guðmundur
annarra orð eigi minna en mín.“
Og svo fór, sem hann hugði.
Guðmundur synjaði ráðahags-
ins. Hann bar því við, að orð-
róm þann sem verið hafði um
kunnugleik þeirra, vildi hann
kveða niður með öllu.
En Einar Þveræingur varð þó
ekki ráðþrota. Hann fékk Þór-
arin Nefjólfsson til að ræða
við Guðmund um málið. En Þór-
arinn var vitur maður og slægur.
Gat hann sér til um skap Guð-
mundar og hældi honum, unz
hann fékk hann til að sam-
þykkja ráðahaginn. Höfðu þau
Sörli og Þórdís þá fengið sitt
mál fram.
Eigi verður hér rakið meira úr
sögu Guðmundar rika. En lengi
mun uppi rausn hans og búskap-
ur stór á Mölðruvöllum. Guð-
mundur andaðist árið 1025.
Áðan minntist ég lauslega á
Ketil biskup. Hann var afkom-
andi Guðmundar ríka og kirkju-
prestur á Möðruvöllum. Hefur
hann sennilega verið á presta-
skóla í Skálholti, og má ráða það
af því, að hann fékk Gróu dóttur
Gissurar biskups fyrir konu. Var
hún talin hinn bezti kvenkostur.
Ketill var góður maður og vin-
sæll. Hann setti kristnirétt hinn
forna með Þorláki biskupi Run-
ólfssyni í Skálholti. Það eru
okkar elztu kirkjulög.
í þessum þáttum úr sögu
Möðruvalla kem ég þá næst að
hinum manninum, sem hæst
ber af ábúendum jaðarinnar. En
það er Loftur ríki Guttormsson.
Loftur ríki.
Loftur var ættaður frá Skarði
á Skarðströnd. Foreldrar hans
voru Guttormur Ormsson, lög-
manns að Skarði, Snorrasonar
og konu hans Soffíu Eiríksdóttur
frá Svalbarði í Eyjafirði. Bjó
hann fyrst á Skarði, en flutti
síðar að Möðruvöllum og bjó þar
til dauðadags.
Loftur ríki var einhver nafn-
kenndasti höfðingi á íslandi á
fyrsta þriðjungi hinnar fimmt-
ándu aldar og veldur því eigi
sízt kynsæld hans. Saga hans
og ættmanna hans í aldir fram
er mjög óljós, svo sem er öll
saga íslands um þessar mundir
fyrir og eftir svarta dauða.
Lofts er eigi getið í íslenzkum
annálum en aðeins í ýmsum
bréfum frá þessum tíma.
Talið er að Loftur hafi átt 80
stórbýli, og eignaðist hann ef-
laust margar þessar jarðir eftir
svartadauða 1402, meðal ann-
ars með konu sinni. En meðal
þessara jarða voru höfuðbólin
Grund og Möðruvellir í Eyja-
firði og Eiðar á Fljótsdalshéraði.
Reið hann milli búa sinna með
20 sveina.
Loftur var á yngri árum sínum
ráðsmaður hjá Guðrúnu Har-
aldsdóttur, auðugri ekkju á Suð-
urlandi, og þáði af henni í þjón-
ustukaup Stóradal undir Eyja-
fjöllum.
Talið er að Loftur hafi um
tíma verið með Eiríki af Pomm-