Heima er bezt - 01.10.1955, Side 14

302
Heima er bezt
Nr. 10
Ein þekktasta skáldkona Dana
— Tove Ditlevsen —
Fyrir nokkrum árum tók ég
þátt í umfangsmikilli rannsókn,
sem læknar og sálfræðingar
gerðu sameiginlega á þáverandi
ástandi ög fyrri ævi danskra
afbrotamanna. Ég man glöggt
eftir nokkrum þeirra, einkum er
mér hugstæður gamall þjófur,
sem lengi vel hafði búið á Vest-
urbrú í Kaupmannahöfn. Raun-
ar höfðu flestir afbrotamenn-
irnir átt þar heima um lengri
eða skemmri tíma einhverntíma
á ævinni. Ástæðan til þess að
ég man sérstaklega eftir ævi
þj ófsins er sú, að hann var fyrsti
afbrotamaðurinn, sem ég fékk
til rannsóknar, og athugun á
æviferli hans opnaði mér nýja
heima, hvað lífið í einum hluta
Hafr ar snerti, komst ég brátt að
raun um, að ég var harla van-
kunnandi um það líf, þótt ég
hefði þá dvalið átta ár í borg-
inni og ferðast um Vesturbrú.
Málskjölin höfðu að geyma hár-
nákvæmar lýsingar á íbúðum,
sem ótrúlegt mátti teljast að
hægt skyldi vera að búa í. Þar
voru frásagnir um knæpulíf,
kvennaskipti, dætralán, fyllirí,
slagsmál, svik og pretti. Málið,
sem sumt fólkið hafði talað við
yfirheyrslur, var þannig, að ég
var ekki alveg viss um hvað við
væri átt, og spurði ég þá Georg
Stúrup yfirlækni, sem stjórnaði
rannsókninni, hvað þau þýddu.
Yfirlæknirinn þýddi brosandi
fyrir mig orð, sem táknuðu náið
samband kynjanna og sagði um
leið með sinni venjulegu glettni.
„Þetta er hluti af daglegu lífi
Norðurlanda.”
Vera má að einhverjum þyki
þetta undarlegur inngangur að
frásögn um dönsku skáldkonuna
Tove Ditlevsen, en svo víkur
þessu við, að Tove Ditlevsen er
einmitt fædd á Vesturbrú og
alin upp i nábýli við allan þann
lausingjalýð, sem þar dvelst.
Nú vill svo vel til, að Tove
Ditlevsen hefur sent danska út-
varpinu ýtarl. lýsingu á bernsku
sinni og þroskaferli og fer hér á
eftir það, sem hún hefur sjálf
skráð.
„Ég er fædd hinn 14. desember
1918 í Hedebygade á Vesturbrú
í Kaupmannahöfn. Faðir minn,
sem er kyndari, var talinn mjög
lærður og vitur maður á
bernskuheimilinu, sökum þess
að hann notaði mest allar frí-
stundir sínar til lesturs, en slíkt
var ekki venjulegt í umhverfi
hans.
Bókaeign hans var lítil, enda
gat hann sjaldnast leyft sér þann
munað að kaupa bækur.Hinsveg-
ar fékk hann hundruð bóka lán-
aðar á bókasafninu.. Á þann
hátt kynntist ég snemma verkum
Dickens, Jack London, Pontopp-
idan, Wilhelm Bergsö og margra
fleiri. Stúlkubækur vildi faðir
minn ekki láta mig lesa, hann
kenndi mér fyrst að þekkja
muninn á gótöum og lélegum
bókmenntum með því að veigra
sér við að snerta þær síðar-
nefndu. Kvæði kærði hann sig
þó ekki um, en ég náði sjálf í
Ijóð Drachmanns, Stuckenberg
og Johannes Jörgensen á safn-
inu. Kvæðin mín bera það vafa-
laust með sér, að ég las mikið
verk þessara miklu meistara og
hreifst af þeim.
Við bjuggum í tveimur litlum
herbergjum á fimmtu hæð í bak-
húsi, við vorum aðeins tvö syst-
kinin, bróðir minn, sem er fjór-
um árum eldri en ég, átti sam-
merkt móður minni, því að hann
las sama sem ekkert.
Atvinnuleysið var raunveruleg
bernskugrýla. Áhyggjur vegna
afkomunnar véku aldrei úr hug-
um foreldra minna, svo hugblær
heimilisins var sjaldan glaðleg-
ur. Faðir minn vann vaktavinnu
og þegar hann hafði næturvakt
urðum við hin að fara út til þess
að hann gæti sofið. Langvarandi
atvinnuleysi olli því að foreldrar
mínir voru mjög fátæk, samt
man ég ekki til þess að við sylt-
um beinlínis. Gegnt húsinu, sem
við bjuggum f, var bjórknæpa
og þar var sífelldur glaumur
daginn, sem vikuverkamennirnir
fengu vikukaupið sitt. Stundum
komu lögregluþjónar með kylfur
og tóku verstu ólátaseggina, þá
hlupum við krakkarnir í felur.
Þegar bjórstofan lokaði, leituðu
fáeinir flöskuvinir jafnan at-
hvarfs í garðinum okkar og þar
gekk flaskan boðleið meðan
nokkur dropi var eftir. Ég var
hrædd við þessa menn og beið
oft langtímum saman eftir því
að þeir færu; ef biðin varð löng,
tók ég undir mig stökk og hent-
ist fram hjá þeim. Faðir minn
drakk aldrei. Hann var sann-
færður um, að ef verkamenn
stunduðu vinnu hvenær sem
hana var að fá og gættu hófs
í öllu, gæti afkoman aldrei orð-
ið algerlega óbærileg.
Ég var mjög hræðslugjarnt barn
t. d. var ég ákaflega myrkhrædd.
Ekki bætti það heldur úr skák
að móðir mín var síhrædd við
þjófnað og nauðganir og raunar
alla mögulega glæpi og slys.
Þegar skólasystur minni var
nauðgað, varð ég svo hrædd við
alla karlmenn lengi á eftir, að
ég. tók til fótanna og flýði ef
karlmaður stefndi á mig.
Móðir mín hugsaði öðru frem-
ur um lásana á íbúðinni, gætti
hún þess að láta allt lásakerfi
íbúðarinnar vera eins flókið og
kostur var á, stundum var það
svo flókið, að við hin áttum fullt
í fangi með að komast inn. Sömu
lásarnir fengu þó aldrei að vera
lengi í einu, því þá fékk hún
þá hugmynd, að einhver hlyti að
hafa reiknað lásagaldrana út og
myndi brátt brjótast inn til þess
að stela og nauðga okkur. Þessi
sjúklegi ótti móður minnar smit-
aði mig, svo oft fannst mér
hvergi óhætt að vera nema
heima.
Fjórtán ára gömul fór ég í vist,
en ekki var ég neinn snillingur
í húsverkum og var það meðal
annars orsökin til þess, að mér
tókst að fá föður minn til þess
að útvega mér skrifstofuvinnu,
sem mér féll mun betur. Þegar
ég var 16 ára gömul hafði faðir
minn útvegað mér skrifstofustarf
með |eftirlaunaréttindum, það
fannst honum hámark mann-
legs öryggis. Um þesser mundir
var ég farin að yrkja kvæði, en
það taldi faðir minn ótækt, því