Heima er bezt - 01.09.1965, Síða 15

BENJAMÍN SIGVALDASON:
Frá Pórsnöfn á Lam
:anesi
E“ itt hið mesta vandamál sem við er að stríða á
vorum tímum, er fólksflóttinn úr sveitunum.
Þetta fyrirbæri er alþekkt víða um heim, en
kemur þó óvíða harðar niður en á okkar litla og
fámenna þjóðfélagi. Heilar sveitir tæmast af fólki og
leggjast í eyði, en aðrar berjast í bökkum.
Þótt þetta vandamál sé mjög á dagskrá um þessar
mundir, verður það ekki rætt hér frekar, heldur vikið
að því, hvernig umhorfs var í sveitum landsins, áður
en flóttinn hófst fyrir alvöru fyrir svo sem aldarfjórð-
ungi síðan.
Þegar Vesturheimsferðirnar lögðust niður um og
eftir síðustu aldamót, tók fólki mjög að fjölga í sveit-
unum. Að vísu fluttust jafnan á ári hverju fáeinar mann-
eskjur á burt, einleum kvenfólk. En þetta fólk kom
gjarnan aftur heim í sveitina sína, bæði piltar og stúlk-
ur. Þó var það algengara, að piltarnir sneru heim, eftir
að hafa verið fjarverandi um nokkurn tíma. Þrátt fyrir
þennan iitla útflutning, fjölgaði fólkinu mikið í næst-
um hverri einustu sveit.
Hvernig gat nú fólkið unað í sveitinni í þá daga, þar
sem atvinnuskilyrðin voru mjög fábreytt, kaupið lágt,
ekkert rafmagn, enginn sveitasími, ekkert útvarp, vegir
engir nema hestagöturnar og póstferðir og strandferðir
afar strjálar? Þessari spurningu verður ekki svarað með
öðru en að benda á þá staðreynd, að bæði í sveitunum
og hinum litlu sjávarþorpum, reyndi fólkið að sætta
sig við þau kjör sem það bjó við, og gera lífið eins
skemmtilegt og kostur var á við þau fábreyttu skilyrði
sem fyrir hendi voru.
Vitanlega reyndi fólkið að koma saman og skemmta
sér stöku sinnum. En þar stóð eitt í veginum. Húsnæði
var víðast hvar bæði lélegt og þröngt, því að fá sveita-
heimili voru þess umkomin, að þar gæti komið saman
allt ungt fólk í sveitinni sér til skemmtunar. Var þá oft
notast við húsakynni, sem nú á dögum mundu vera
talin gjörsamlega óhæf til skemmtanahalds. En unga
fólkið lét þetta ekki standa í vegi. Þá var notast við
vörugeymsluskemmur, fiskgeymsluhús eða jafnvel slát-
urhús, sem reynt var að tjalda að innan með striga og
búa að öðru leyti út eftir beztu föngum. — Og þetta
sætti fólkið sig við af því að það þekkti ekki annað
betra. Og oft var skemmt sér undursamlega vel í þess-
um ófullkomnu húsakynnum. —
Hér verður lítið eitt sagt frá því, hvernig þessi mál
voru leyst í sveitunum og litlu sjávarþorpunum fyrir
40 til 60 árum, þar sem fólkið sjálft tók sig saman um,
að stofna til skemmtana, til að gjöra hið fábreytta líf
dálítið viðunanlegra. — Þá kom nefnilega í ljós, að
þarna var oft fyrir hendi hinir ákjósanlegustu skemmti-
kraftar, sem nutu sín furðulega vel við þessi óhagstæðu
skilyrði.
Nú á dögum þykir ekkert boðlegt nerna aðfengnir
skemmtikraftar, helst úr Reykjavík, sem eru vitanlega
rándýrir, svo aðgangurinn kostar nú frá 60 til 100 kr.
En fyrir 40 til 60 árum var inngangurinn venjulega
seldur á 50 aura. Fólkið sem skemmti, var ekki að hugsa
um launin í þá daga, heldur lagði það aðaláherzluna á
það, að skemmtunin tækist sem bezt.
Eg gæti bent á mörg dæmi máli mínu til sönnunar.
En að þessu sinni verður aðeins sagt frá því, hvernig
eitt sveitarfélag leysti þessi vandamál með góðum fé-
lagsskap og samvinnu, til ómetanlegs gagns og skemmt-
unar fyrir fólkið sem þarna bjó. Þetta sveitarfélag er
Sauðanesshreppur, þ. e. Langanes og þorpið Þórshöfn.
En þá var þorpið ekki orðið sérstakt sveitarfélag.
Ég verð að hefja mál mitt með því, að segja lítið eitt
frá þorpinu Þórshöfn. Það er lítið og vinalegt og þar
hefur jafnan búið gott og skemmtilegt fólk. Það er
byggt í landi jarðarinnar Syðra-Lóns, sem er stutt norð-
an við þorpið, Syðra-Lón er landmikil jörð og góð, og
eru það einkum hlunnindin, t. d. æðarvarpið, sem gera
hana verðmæta.
Hvergi hefi ég séð þess getið í gömlum heimildar-
ritum að byggð hafi verið á Þórshöfn fyrr á öldum.
Þar virðast ekki einu sinni hafa verið verbúðir útróðr-
armanna, þótt mikið væri fiskað við Langanes allt frá
fyrstu tíð. Allt frá því að byrjað var að stunda sjósókn
hér við land, þá var jafnan róið frá öllum bæjum utar
á Nesinu, því þaðan var styttra á fiskimiðin. Þess vegna
virðist lítið eða ekkert hafa verið róið frá Þórshöfn, fyrri
en vélbátarnir komu til sögunnar. En þá skipti minna
Heima er bezt 327