Heima er bezt - 01.03.1987, Blaðsíða 25

sinni svo, að þar kaus hann heldur að
búa við erfiða aðstöðu en kosti góða í
öðrum héruðum. Ekki var hann mál-
skrafsmikill um ást sína til átthag-
anna, en þar gat hann gengið um
„milli svefns og vöku“ frá einni sjón-
arhæð til annarrar og birt öðrum
forkunnarfegurð fjallabyggðarinnar á
heiðskíru vetrarkvöldi. Þar gat hann
líka töfrað fram svanasöng og Laxár-
nið og látið fróa Mývetningum, þeim
sem i fjarlægð búa en heimþrá hafa.
Síðast nefni ég kvæði þau, sem
kveðin hafa verið um sveitina af þeim,
sem þá hafa átt þar heimili.
Hallgrímur Jónsson í Reykjahlíð,
síðar prestur á Hólmum, orti hlýtt og
sonarlega um hana. Það kvæði hefir
geymzt hjá nánum ættingjum hans
við Mývatn.
Árið 1881 efndu Mývetningar til
skemmtisamkomu, og sögðu mér
menn, er þá voru börn að aldri, að
þeim degi gleymdu þeir aldrei.
Ræðustóllinn var norðvesturhorn
baðstofuveggjarins á Skútustöðum.
Þar lásu þeir upp kvæði sín til Mý-
vatnssveitar, feðgarnir Jón Hinriksson
og Jón bóndi á Arnarvatni, síðar al-
þingismaður í Múla. Kvæði Jóns
Hinrikssonar er prentað í kvæðabók
hans. en kvæði Jóns Jónssonar, Þú
móðir vor aldna, veit ég ekki til að
hafi verið prentað.* Það las hann upp,
hratt og með hita nokkrum. I lok þess
stökk hann vestur af veggnum og tók í
fáum skrefum spölinn til mannfjöld-
ans á Hjallhólnum, sem hóf sam-
stundis upp söng kvæðisins, undir
forustu Helga Jónssonar, bónda á
Skútustöðum, síðar hreppstjóra á
Grænavatni. Hafði hann lært áður
söng og orgelleik í Reykjavík, og mun
hafa verið fyrsti söngkennari Mý-
vetninga. Get ég þess hér, því að um
mörg ár var þetta kvæði nokkurs
konar hergönguljóð æskulýðsins mý-
vetnska.
Einhvern tíma nálægt 1890 mun
Jakobína systir Sigfúsar á Sandi hafa
gjört kvæði um Skarðssel. Jakobína
var alla vega vel gefin kona, og að
margra áliti kvenna bezt skáldmælt
* Þetta kvæði er nú prentað hér í Heima er bezt
á bls. 94.
þá í Þingeyjarsýslu. Kvæði hennar eru
yfirlætislaus en myndauðug og sýna
skyldleikann við ljóð Guðnýjar afa-
systur hennar frá Klömbur. Kvæði
Jakobínu um Skarðssel gjörir okkur
allt svo ljóst. Við sjáum hana á leið
upp með Hlíðunum á honum Þuml-
ungi hans afa hennar, finnum angan
fjalldrapans og snertingu hans frá há-
um götubökkunum, lítum litla fjalla-
selið, byggt yfir málnytubúsmala
Reykjahlíðar, og niðandi blátæra lind
fast við selvegginn, þar sem yndis-
fagra, barnunga stúlkan er að spegla
sig, þvi að skuggsjárlaus hefir hún að
heiman farið þá, sem endranær.
Um líkt leyti og þetta gerðist mun
Jón Þorsteinsson, bóndi á Arnarvatni,
hafa kveðið:
„Varstu ekki í heitum hug,
„horfðir yfir landið fríða“,
sástu fyrir sjónum líða
sveitir, héruð, víða, víða?
Vann þá engin ímynd bug
öðru, sem þú dáðist að,
hver var sveitin hýrust, hvað?
hver var það?“
Og hann var ekki í neinum vafa um,
að það er sveitin, sem á „Mývatn blátt
en grænt á börmum“.
Jón Þorsteinsson er af mývetnsku
bergi brotinn og fæddur þar, en
þroska sinn og æskuunað hlaut hann í
annarri sveit, sem hann unni vel.
Fegurð Mývatnssveitar og gagnsemi
hrífur hug hans svo, að hún á aðdáun
hans alla, og hann segir:
„Fyrir landi eru eyjar,
iðjagrænar, njólum skrýddar,
þúsund blaða blómum prýddar,
þar sem bóndi hraustur heyjar,
hér er fagurt undir bú;
stólpi lands er sveitin sú.“
Og að lokum kemst hann að þeirri
niðurstöðu, að
„Þar vilja allir ætíð vera,
ef þeir stigu fæti þangað.
Þangað alla aftur langar!
Allir vilja þar beinin bera.“
Og þetta virðast sönn orð og spá-
mannleg, það sýna okkur grafir
þeirra, sem ekki hafa átt hér starfs-
svið, en kosið þreyttum líkama sínum
hinzta hvílurúm í skauti æskustöðv-
anna.
Austur í kirkjugarðinum hérna
hvílir hann Njörður eftir hark heims-
ins. Hann, sem yfirgaf átthaga sína á
unga aldri, þegar Skaði undi þar ekki.
Héraði hennar gaf hann manndómsár
sín og vinnuþrótt. Þar lagði hann
hana í gröf á gamals aldri hjá dætrum
þeirra, sem andazt höfðu uppkomnar,
en mælti svo fyrir, að hann fengi síðar
að blanda dufti sínu við mývetnska
mold.
Þá er ég komin að því kvæði, sem
mun lifa meðan Mývatnssveit er
byggð, en það er Sveitin mín, eina
kvæðið, sem ég nefni eftir Sigurð á
Arnarvatni, þó að fleiri eigi hann
fögur, en þetta kvæði mundu allir
vilja kveðið hafa, eins og sagt var um
Lilju Eysteins Ásgrímssonar, og jafn
hjartfólgið er það okkur í dag, eins og
nýkveðið um síðustu aldamót. En
undarlegt er það, að síðan mun fátt
eitt hafa verið kveðið um sveitina.
Annað hvort mun mönnum hafa
fundizt þar koma fram hugur sinn
allur, eða enginn treyst sér til að gjöra
betur, nema hvort tveggja sé. Kvæði
þetta er fyrst og fremst lofsöngur Mý-
vatnssveitar, en um leið allra annarra
sveita, sem ísland vefur örmum og
tengir við borgir og bæi. Átthagaástir
og ættjarðar eru að mínu áliti svo ná-
skyldar, að vart má á milli sjá, en sín-
um augum lítur hver á silfrið.
Fyrir skömmu hlýddi ég á tal
menntamanna nokkurra, sem lýstu
yfir andúð sinni á háttalagi þeirra,
sem leituðu sér atvinnu í höfuðstað
landsins og hefðu þar búsetu, en
stofnuðu þó til félagsskapar hver fyrir
sitt hérað og virtust aðeins hafa áhuga
fyrir fegurð þess og framgangi, en
skeyttu ekkert um skyldur sínar við
land og þjóð. „Því fer sem fer,“ bætti
einn þeirra við, „að þetta fólk veit
ekkert, hvað ættjarðarást er.“ Ég sat
sem höggdofa. Mér hafði ávallt virzt
átthagaástir réttmætar og líkjast lækj-
um þeim, sem streyma um fögur
fjallalönd og græna dali en leita þó að
sama farveg allir og falla að lokum í
Framhald á bls. 106
Heimaerbezt 97