Æskan - 01.01.1942, Blaðsíða 13

ÆSKAN
Ólafur Þ. Kristjánsson:
Bessastaðir.
Ríkisstjóri Islands, Sveinn Björnsson.
Skammt fyrir sunnan Reykjavík gengur lítið,
lágt og slétt nes út í Faxaflóa. Það heilir Álftanes.
Norðan við það er Skerjafjörður, en Hafnarf jörður
að sunnan.
Á þessu nesi standa Bessastaðir, einhver merlt-
asli sögustaður landsins.
Snorri Sturluson átti einu sinni Bessastaði og
iiafði þar hú, en ekki bjó hann þar sjálfur, heldur
hafði þar ráðsmann. Hann hjó sjálfur í Borgarfirði,
fyrst á Borg og síðar í Reykholti, og þar skrifaði
hann hin lieimsfrægu rit sín, Eddu og Heims-
kringlu. En frá Bessastöðum hefur liann vafalaust
látið mörg skip ganga til fiskjar, því að stutt er
að róa þaðan út á fiskisæl mið i Flóanum.
Seinna eignaðist Danakonungur Bessastaði. Hann
réð þá einnig fyrir íslandi. Hann lét æðstu em-
bættismenn sína Jiér á landi búa á Bessastöðum.
Þar áttu hirðstjórar og höfuðsmenn og landfógetar
og amtmenn heima í meir en þrjár aklir, frá því
snemma á 15. öld og fram á 18. öld. Þar var að
mörgu leyti gott að vcra. Tvær ágætar verzlunar-
og þeir ættu að vera svo rúmjr, að hægt sé að
renna seglinn upp og niður. Seglin eiga að véra
livít, þau verða að vera földuð svo að þau trosni
ckki, og fallegt er að stanga þau með svörtum
tvinna eins og sést á myndinni.
Loks skaltu skafa hátinn vel og fága sem allra
hezt. Síðan skaltu mála hann grænan neðan við
vátnsborð, en rauðan ofan við það. Siglntré, rár
og þilfar áttu að strjúka tvisvar eða þrisvar með
fernisolíu.
Ef þú vandar þig við þetla allt eins og þú getur
hezt, þá er ég viss um að báturinn verður þér lil
mikillar ánægju og þér þykir miklu vænna um
liann en ef þú hefðir keypt lianii eða eignazt á
annan liátt.
En gættu þess líka, að báturinn verður ljót og
leiðinleg kolla, ef þú hroðar smíðinni af.
liafnir voru í nágrenninu: Hafnarfjörður og
Beykjavílc (Hólmurinn), auk þess sem gott skipa-
lægi var á Seilunni, grunnri vík inn úr Skerjafirði
rétt hjá Bessastöðum. Frá Bessastöðum var skammt
að fara til Þingvalla, en þar var Alþingi liáð á
liverju ári allan þennan tíma, en höfuðsmennirnir
urðu helzl að vera á Alþingi. Frá Bessastöðum var
gott til sjósóknar og auk þess var auðvelt að ná
þaðan til fiskkaupa i verstöðvunum á Reykjanes-
skaga, en fiskur var þá eins og nú aðalútflutnings-
vara íslendinga.
Þessir menn voru allir útlendir, danskir eða
norskir, og sumir þýzkir. Margir þeirra þóttu
merkir menn heima í landi sínu og voru þar hers-
liöfðingjar, flotaforingjar eða ráðherrar. En ekki
voru þeir vinsælir hér á landi. Þeir voru fulltrúar
fyrir útlent vald, sem landsmönnum var illa við.
Þeir voru sendir hingað með lög og fyrirskipanir
frá dönsku stjórninni, án þess Alþingi væri spurt
að. Þeir áttu að heimta skatta og skyldur af þjóð-
inni fjæir konunginn. Sumir þeirra hugsuðu ekki
um annað en græða sem allra mest fé á lands-
mönnum meðan þeir voru hér. Þeir litu flestir nið-
ur á íslendinga, og þó einkum alþýðuna, sem þeir
virtu ekki frekar en skepnur. Þessu voru þeir vanir
í sínu landi, þar sem stéttamunurinn á aðalsmönn-
um og alþýðu var ákaflega mikill, en þeir voru
fleslir af aðalsættum. Bændurnir í grennd við
Bessastaði urðu mest fyrir kúgun þessara útlendu
höfðingja. Þeir urðu að lána þeim menn og liesta
endurgjaldslaust. Þeir urðu að róa á hátum þeirra,
slá fyrir þá, rista torf, fara sendiferðir og þar fram
eftir götunum, — allt saman ókeypis. Og þungar
refsingar, hýðingar og fjárútlát, lágu við, ef ekki
var hlýðnast.
Einn þessara manna liggur grafinn fyrir framan
altarið í Bessastaðakirkju. Stór steinn úr marmara
er yfir leiði hans. Hann hét Páll Stígsson og and-
aðist á Bessastöðum árið 1566. Ilann var mikil-
hæfur maður og stjórnsamur, en liarður og refs-
11