Heimir - 01.08.1911, Page 11

H E I M I R
2/5
um. Þaö var engin tilviljun, né þýöingarlítiö, í þessu satn-
bandi skoöað, að hugtakið heimur (oikoumene, hin bvgða ver-
öld) kemur nú fyrgt til sögunnar, táknandi heild, sem sundur-
greining kyns og þjóðernis kemur ekki til greina í, og fullkomn-
aði hugmyndina urn mannkynseiningu.
Þessi nýmyndaöi heimur reis ekki að eins að boði grísku
menningarinnar, heldur var á leiöinni að komast til sjálfsmeö-
vitundar í stóisku heim'spekinni*. Samkvæmt kenningu Stóik-
anna var alheimurinn hiö sanna ríki; borgarar þess ríkis eru all-
ir menn, stjóVnaö af einutn guðlegum lögum; það hefir engin
musteri eða guðalíkneski, gerð af mannahöndum og guðunum
ósamboðin; í því giftast hvorki karlar né konur; og peningar
þekkjast þar ekki. Heimsborgaramenska, tnannkynseining og
bræðralag eiga sér þar stað. Stéttaskiftingar hverfa: konan er
jöfn manninum, þræll og herra þekkjast ekki, hvorki ánauöugir
né frelsingjar.
Þessi menningarlega sameining, sem var afleiðing hins
gríska hugsunarháttar, gerði útbreiöslu hverrar þeirrar trúar,
sem hafði í sér afl til að breiðast út, mögulega, hvort heldur það
var Gyöingatrú, Miþratrú eöa tilbeiösla anda keisarans. Enn
annaö í kringumstæöunum veröur að takast til greina, hin vax-
andi sjálfsmeövitund einstaklingsins, sem var í samræmi viö
Gyðingatrúna og holl fyrir viðgang Miþratrúarinnar, var and-
stæð dýrkun keisaraandans, því hún var ekki heimtuð af mönn-
um sem einstaklingum, og þar af leiöandi sérskildúm frá öllum
öörum mönnum, heldur sem borgurum og, tneð tilliti til þessar-
ar skyldu, óaögreindum hver frá öðrum — án persónuleika.
I þessu ásigkomulagi hins forna samfélags, þar sém' trúar-
félagið var jafn stórt og hið sama og ríkisheildin, hafði persónu-
leg trú og guðrækni litla möguleika til að þroskast. Að fylgt
væri ytri siðum var hið eir.a sem krafist var; og þar sem einstakl-
ingnum var ekki boðið að gera rneira, endaöi trú hans vanalega
* Stóiska heitnSpekin liófst í Atenuborg nieð Zeno, fyrri hluta þriðju ald-
ar fyrir Krists'fœðingn. Nafnið er drogið áf gríska orðinu .itoa, sein
hýðir súlnagangur.
]>ýð.