Kirkjuritið - 01.04.1955, Síða 24

166
KIRKJURITIÐ
vöxt, þar sem sakramentið er aðalatriðið. Guðsþjónusturnar
verða ekki framar almennar bænasamkomur safnaðanna, held-
ur hafa þær fyrst og fremst þann tilgang, að flytja lifendum
eða dánum fyrirgefninguna, sem flýtur af fórnardauða Jesú.
Fyrirgefning sú, er kirkjan flutti, varð þvi auðfengnari sem
tímar liðu og meir og meir komin undir ytri siðum. Það varð
smám saman að venju að kaupa sig undan refsingu þeirri,
er prestarnir lögðu á menn, með því að greiða kirkjunni fé.
Einnig fengu þeir, er til dæmis tóku þátt í krossferðum gegn
vantrúuðum, fulla fyrirgefningu syndanna. Ef menn ekki vildu
láta krossast, gátu þeir líka keypt sig undan því með peninga-
gjaldi. Lærðir menn réttlættu þessar undanþágur páfanna með
því, að þeir væru umboðsmenn samansafnaðra verðleika
dýrlinganna og gætu því útbýtt þeim að vild. Árið 1477 aug-
lýsti Sixtus páfi IV., að slíkar undanþágur væri einnig hægt
að kaupa frá hreinsunareldinum og þannig væri hægt að stytta
fyrir sér dvölina þar.
Marteinn Lúther.
Undir lok miðalda voru menn mjög teknir að finna til þess,
að eitthvað væri athugavert við allt þetta. Kom þá fram á
sjónarsviðið Marteinn Lúther (1483—1546), mikil trúarhetja.
Hann sneri sér fyrst að því, að andmæla hinni veraldlegu með-
ferð kirkjunnar á boðun fyrirgefningarinnar, en tók síðan að
gagnrýna sjálfa grundvallarkenningu hennar.
í munklífi sínu hafði Lúther reynt að öðlast fyrirgefningu
syndanna eftir hinum venjulegu guðræknisleiðum kaþólskunn-
ar: föstum, vökum og meinlætum. En honum tókst ekki með
nokkru móti að finna sálu sinni frið. Hann spurði sjálfan sig
skelfingu lostinn, hvort hann mundi ekki vera einn af þeim,
er fyrirhugaðir væru til eilífrar fordæmingar.
Fyrir áhrif frá Ágústínusi fór hann að lesa bréf Páls af
kappi, og varð það þá kenning Páls um réttlætingu af trú einni
saman, sem helzt gat rofið fyrir honum myrkrið. í fyrirlestr-
um sínum við háskólann í Wittenberg á árunum 1513—1517
gerir hann grein fyrir skoðun sinni á fyrirgefningunni. Þar
heldur hann þeirri kenningu fram, að skírnin sé upphaf og
inngangur allrar náðar og fyrirgefningar og að sú fyrirgefning,
sem menn þarfnast daglega, sé aðeins endurnýjun skírnar-