Kirkjuritið - 01.04.1955, Side 26

168
KIRKJURITIÐ
Ekki gat Lúther órað fyrir, hversu víðtækar afleiðingar
þessi frumregla kom til að hafa, því að hún leiddi af sér Biblíu-
rannsóknirnar á frjálsum og vísindalegum grundvelli, en þær
fæddu af sér nýja guðfræði.
Vaxtarbroddur guðfræðinnar losnar nú óðum meira og meira
úr tengslum við hina fornu og yfirnáttúrlegu guðsríkishugmynd.
Margt kemur til: Ný heimsfræði hefst til valda á 15. og 16.
öld með kenningum þeirra Copernicusar, Keplers og Galileos
um reglubundin lögmál sólkerfanna. Aukin þekking og tækni
lyfta undir trúna á vaxandi framfarir og batnandi heim. Þetta
gefur allri bjartsýni byr undir báða vængi. Menn taka smátt
og smátt að öðlast tröllatrú á mannlega hæfileika og getu
á öllum sviðum. Með þessu skapast jákvæð afstaða gagnvart
heiminum, en hin gamla bölsýni kristninnar fer þverrandi.
Fornmenntastefnan.
Jafnframt því sem þróun efnisvísindanna kom til að hafa
víðtæk áhrif á alla guðfræði, varð hún einnig á endurreisnar-
tímabilinu fyrir miklum áhrifum af fornri siðfræði, einkum
Stóuspekinni. Menn eins og Erasmus og Hugo Grotius urðu
bæði undrandi og heillaðir, er þeir komust á snoðir um, að
fornir spekingar eins og Seneca, Epictetus og Marcus Aurelius
keisari höfðu komizt að líkri niðurstöðu og höfundur kristn-
innar, að góðvild til allra manna væri ekki aðeins fegursta
lífsreglan, heldur væri hún líka grundvölluð á skynsemi.
Hér kom til sögunnar algerlega nýtt fyrirbrigði í andlegu
lífi Vesturálfu: Bjartsýn lífsskoðun á siðferðilegum grundvelli.
Að þessu leyti er Evrópumaður nútímans ólíkur öllum fyrri
tíma mönnum, að hann trúir á framfarir og þróun og er ein-
ráðinn í því að greiða götu þessarar þróunar fram á við og upp
á við af öllum sínum mætti. Hann trúir á algæzku Guðs og
er hneigður til að taka mannúðlega afstöðu gagnvart öðrum.
Þessi bjartsýna lífsskoðun féll kristnum mönnum brátt vel
í geð, af því að finna mátti vísi að henni í kenningum Jesú.
Enda þótt Jesús hefði í meginatriðum neikvæða heimsskoðun,
og teldi að þessari veröld væri ekki viðbjargandi, lenti hann
þó aldrei í fullkominni bölsýni. Ef svo hefði verið, mundu
trúarbrögð þau, er frá honum eru runnin, aldrei hafa orðið
trúarbrögð kærleiksþjónustunnar. Þrátt fyrir heimsslitahug-