Prestafélagsritið - 01.01.1925, Blaðsíða 28

Prestafélagsritið.
Búddha og andastefna hans.
23
Og með vitundarlífinu þjáningin*. — Hér sjáum vér hylla undir
höfuðatriði Búddhismans — lausnina frá þjáningum Iífsins —
Nirvana. í Upanishad-ritunum virðist algyðistrúin fullþroskuð
og í þeim kennir bölsýni þeirrar, sem mjög virðist einkenna
andastefnu Búddha. Það var eins og umhugsun þessara spek-
inga um tilveruna, með öllum hennar þrautum og þjáningum,
þreytti svo sálir þeirra, að þeir leituðu hvíldar í eilífum svefni
tilveruleysis — í útsloknun vitundarinnar. Og þetta, sem þeir
nefndu Brahma, var eins og tákn lífsleiðans og vantrúarinnar
á mátt hins góða í lífinu. Brahma varð athvarfið, í því eða
honum leituðu þeir hvíldar og algleymis. Þessi skoðun, sem
birtist í Upanishad-ritunum, kom fram hjá þjóð, sem bjó við
furðuleg náttúruskilyrði. Frjósemi Indlands og náttúrugæði
eru mikil og margvísleg — landið miðlar börnum sínum ríku-
legum gjöfum daglegs brauðs og veðurblíðan er næsta mikil,
þar sem hæztu fjöll í heimi skýla fyrir hinum kalda norðan-
vindi. En hins vegar er náttúran svo voldug gagnvart mann-
anna börnum, að vanmáttartilfinningin á hægt með að þróast
hjá þeim. Hallæri koma stundum og eyða heil héröð, eitur-
slöngur og tígrisdýr hremma bráð sína þegar minst varir og
alt þetta lamar sálarþrek landsbúanna. Náttúran var örlát börn-
um sínum — þegar hún vildi — en ofraun var þeim að berj-
ast gegn henni. Við þessi skilyrði lamaðist viljaþrótturinn, en
hugarflugið nærðist af öllu þessu, — draumóramenn höfðu
næði til að brjóta heilann um þau öfl, sem höfðu ráð á lífi
þeirra. Og bölsýni og heimsflóttastefna varð afkvæmi þessara
hugsana. Frá fornu fari höfðu menn í Indlandi trúað á svo-
nefnt sálnaflakk — trúðu því að sálir manna ættu fyrir hönd-
um að birtast í ýmsum myndum eftir dauðann — í líkömum
manna og dýra, í málmum og steinum. Það er erfitt að rekja
til uppruna þessarar trúar, en frá því fyrsta hefir hún þó
verið „ethisk“. Eftir eðli og ásigkomulagi sálarinnar trúðu
menn því, að hún holdgaðist ýmist í gerfi góðra manna eða
hins vegar vondra — eða í villidýragerfi. Góðar sálir eða
9óðir andar fengu veglegan bústað, en illir mannsandar nið-
urlægðust. Og lífskjör manna sköpuðust fyrir breytni þeirra í