Nýjar kvöldvökur - 01.06.1916, Síða 43

BÓKMENTIR
163
maður var síðan leiddur að tilfæringunum, og
þaðan sendi hann nafn sitt út, sem kveðju til
allra bæja í Ameríku. Rá var Morse áttræður.
Tíu mánuðum eftir hátíðahöld þessi dó
hann 2. apríl 1872 eftir stutta legu. Daginn
sem hann var grafinn, var hver einasta ritsíma-
stöð um alla Norður-Ameríku prýdd sorgarein-
kennum.
Árið 1866 var fyrsti sæsími lagður yfir At-
landshafið, sem dugði, eftir marg ítrekaðar til-
raunir, sem mistókust. Og 40 árum síðar náði
s'minn að bera uppfindingu Morses alla leið
UPP til íslands og uin endilangt landið, þrátt
tyrir alla mótspyrnu frá pólitísku flokksfylgi.
Qg honum er það að þakka, að við gétum nú
fylgst með stórmælum þeim er gerast erlendis.
/• /-
Bókmentir.
A. Besant:
Lífsstiginn.
S. Kr. Pétursson
þýddi. Rvík. 1916.
Fyrir rúmum 40 árum myndaðist félag það
er kallar sig Guðspekisfélag, og var aðalhöf-
undur þess og stofnandi rússnesk tignarkona,
híelena P. Blavatsky að nafni, og með henni
Var enskur ofursti, sem Olcott hét. Félagið var
stofnað 1875 í Nýju Jórvík, en færði síðan
stöðvar sínar austur til Indlands og hefur haft
Þar aðalsetur sitt síðan. Eftir dauða þeirra
^isvatsky og Olcotts hefur staðið fyrir því ensk
k°na, Annie Besant að nafni, jafnframúrskarandj
k°na að gáfum og mannkostum. Hefur hún
r'tað fádæmin öll af ritum, bæði um hin þyngstu
eimspekileg efni og svo í léttari stíl um sams-
°nar efni. Svo hefur hún haldið fjölda fyrir-
'estra, flesta í alþýðlegum stíl, um guðspeki,
a teosofíu, sem húnerkölluð á útlendu máli,
vakið mikla eftirtekt á sér og sínu máli um
"'in mentaða heim.
f’egar félag þetta var stofnað, sat efnishygg-
Jan í hásæti, og lagði undir sig allar menta-
stefnur, vísindi, listir og skáldskap, viðskifti öll
og félagslíf eitraðist af henni. Alt andlegt líf
kendu menn að væri aðeins samspil af taugum
og alt félagslíf snerist að því að berjast fyrir
krónum, ná í sem mest af þeim, með hverju
móti sem varð. Og frá henni má rekja ætt
kaup- eða verzlunarhringanna, sem nú um lengri
eða skemri tíma hafa ofþjakað mönnum með
ósvífinni upphækkun á verði ýmsra nauðsynja-
vara, sem gera mönnum lífið erfitt, en raka
auðnum saman á hendur einstakra manna.
Önnur lífsskoðun komst þá ekki að; kirkjan
og prestarnir stóðu ráðalaus frammi fyrir þessu;
rétttrúnaðurinn hafði ekki nógu lifandi orð til
að yfirbuga þetta. Það varð að vera eitthvað
nýtt, sem kæmi fram til þess að vekja aftur
trúna á hið andlega líf.' Pað þurfti að skapa
nýja lífsskoðun. Og þá lífsskoðun tók guð-
spekin að sér að skapa.
Petta virðist nú ef til vill vera að reisa sér
hurðarás um ðxl. En samt hefur það heppnast,
þó undarlegt kunni að þykja. Efnishyggjan
stendur þeim manni nærri, sem lætur tóm tví-
sýn veraldargæði, völd, auð, mannvirðingar,
lífsnautnir o. s. frv. taka upp allan tíman fyrir
sér. Hann hefur engan tíma til að hugsa um
annað; og sumum finst þeir enga þörf hafa á
því. Þeim er þessi takmarkaði stundarheimur
nógur eins og hann er — um stundarsakir.
Gagnvart þessum andlega dauða reis guðspek-
in. Hún reis öndverð á móti annari hliðinni
af grundvallarkenningu Darwíns, að alt lífið
væri eintóm barátta fyrir tilverunni, og sá sterk-
ari hefði ætíð sigurinn, án tillits til þess, hvort
það vœri ilt eða gott. En að hinni hliðinni
sneri hún sér, að í allri tilverunni væri sífeld-
ur þroski fram á við, og að því leyti væri
barátta, að hið góða ætti í sífeldu stríði við
hið illa. Og að höfuðmarkmiði sínu gerði hún
það, að berjast fyrir því, að koma inn hjá mann-
kyninu þeirri trú, að það væri, eða að minsta
kosti ætti að vera, eitt samfelt bræðralag án til-
lits til nokkurs annars en þess eins að það væru
menn. En samhliða þessu setti hún guð og
21