Nýjar kvöldvökur - 01.06.1916, Side 46

166 NYJAR KVÓLDVOKUR.
einhver verður til að heyra það, muna það,
segja frá því og forða því svo frá glötun.
En svo er annar fjársjóður, sem vér íslend-
ingar eigum, sem ekki er minna virði, og það
því fremur, sem útlendar þjóðir eiga lítið til
af því. Það eru lausavísurnar og vísnabotn-
arnir. Pað eru og hafa verið undarlega marg-
ir íslendingar hagorðir, og það vel hagorðir,
og það er ótæmandi sjóður af lausavísum til
á vörum þjóðarinnar; að vísu er margt af því
Iélegt og einskivirði, en margar lausavísur eru
til meinskáldlegar og smellnar, bæði að formi,
hugsun og orðfæri. Og þegar hagyrðingarnir
hafa leitt saman hesta sína að gera bragraunir
eða hafa botnað vísur hver fyrir öðrum, hafa
oft komið fram hrein snildarverk í smáum stíl.
Petta var gaman þjóðarinnar á fyrri tímum, á
meðan hún hafði úr fáu að moða, bæði að
kasta fram vísum um hvað eina, kveðast á í
rökkrunum og skanderast, sem kallað var, og
segja frá vísum og vísubotnum og tildrögum
il þeirra. En nú er öðru máli að gegna.
Karlarnir og einkum kerlingarnar, sem kunnu
ósköpin öll af þessu, eru tiú óðum að deyja
og fara í gröfina, og það sem verra er, sög-
urnar og vísurnar með þeim. Og unga fólkið
hefur ekki lært það. Pað eru nú orðnar svo
margar götur að fara, að afla sér skemtunar,
að þessar hinar gömlu eru orðnar úreltar; og
svo vilja menn gleyma þeim; fara heldur nýjar
þjóðbrautir en gömlu göturnar. Pær grasgróa
og hverfa, og öll sú »rómantík« er þeim var
samfara. Nú er þjóðin orðin svo »mentuð«,
að menn eru hættir að kasta fram lausavísum
að mestu; það er ekki nógu móðins fínt; heldur
þá gefa út kvæðabók, þar sem hver tekur upp
eftir öðrum og þynnir þá út Steingrím og
Matthías, Einar Ben. og Stefán G. En þó menn
geri þetta nú, en liafi hætt við lausavísurnar,
þá þarf ekki fyrir það að snara hinu eldra fyrir
borð. Pað er blábert ræktarleysi við þjóð sína
og æltjörð að varpa slíku á glæ og ofurselja
það gleymskunni. Pað er þegar alt of margt
af slíku týnt og tröllum gefið, og því öll þörf
að bjarga því sem eftir er. Menn safna forn-
gripum, merkum og ómerkum, í fornmenjasafn
landsins, og er það góðra gjalda vert, enda er
það safn þegar orðið afarmerkilegt fyrir menn-
ingarsögu landsins. Og þó var of seint byrj-
að að safna þeim. Flest það bezta og ágætasta
var þá þegar komið út úr landinu fyrir lítið
verð, svo sem Valþjófsstaðakirkjuhurðin, Grund-
arstólarnir, fjöldi af fornu, listilega gerðu kven-
silfri o. m. fl., sem flækist nú í söfnum ytra,
oft einstakra manna. Pá hafði enginn vit á að
meta þetta. Dýrindislistaverk af kvensilfri var
selt eftir vigt móti útlendum aurum, en listin
einskis metin. Sumt var brætt upp til annara
smíða. Pað má ekki fara eins með andlégu
fjársjóðina. Pjóðsögum og þjóðlögum, þulum
og gátum og nokkru af fornum kvæðum hefur
verið safnað og það gefið út. Pað er þó varð-
veitt frá eyðingunni, sem í þeim söfnum er.
en smásögurnar, skrítlurnar og lausavísurnar
með sínum atvikum, sem að þeim standa, bíða
enn sinnar lausnarstundar.
Og alt er þó þetta mikils virði, því að auk
þess að það er oft aðdáanlega gaman að
smellinni skrítlu og hnittinni lausavísu eða
heppilegum vísubotni, getur oft í hvorutveggja
verið fólgið mikilsvarðandi sönnunargagn fyrir
einu og öðru atriði í menningarsögu landsins,
ef menn vita frá hvaða tíma sagan eða vísan er.
Pað eru nú vinsamleg tilmæli Kvöldvakanna
til allra þeirra, er smásögur eða skrítlur kunna
frá fyrri tímum eða síðari, hvort sem er um
nafngreinda menn eða ekki, eða lausavísur eða
vísubotna, sem eitthvað er við, og þeir vita al-
vik að, að skrifa það upp sem réttast og sann-
ast sem þeir kunna, og senda það til Pórhalls
prentara Bjarnarsonar eða undirritaðs. Munu
þá Kvv. smásaman birta það af þessu, sem þeim
þykir þess vert og gjalda ritlaun fyrir það sem
prentað verður. Ef sögurnar eru um nafngreinda
menn, mun allrar varúðar gætt með að leyna
nöfnunum í þeim sögum, er prentaðar yrðu,
einkum ef þær eru um núlifandi menn, eða ná-
komna menn núlifandi mönnum, enda þótt varla
yrðu prentaðar sögur, sem á nokkurn hátt gætu
orðið þeim til niðrunar, er við sögurnar eða