Eimreiðin - 01.01.1969, Page 22

4
EIMREJÐJN
stétt, en fyrsta tilraun til stéttarfélags var gerð með sofnun Blaða-
mannafélagsins 1897. Blöðin hafa haft margvísleg og mikil áhrif.
Þau eru líklega orðin eitthvað milli 1000 og 1500, eftir þvi hversu
mikið af smælki, ársritum og félagsblöðum er talið með. Geir
Jónasson bókavörðnr, senr er að semja blaðaskrá, áætlar að blöðin
séu orðin urn 1200.
Það er mikill fjöldi og stundum úr hófi fram sýnist manni og
mikil mylsna innan um. Þess er þó meir að minnast, sem vel er um
blöðin. Þar hafa ýmsir mætustu og ritfærustu menn lagt fram list
sína, áhugamál og ádeilu. Blöðin hafa verið rökstólar þjóðlífsins,
þau hafa oft verið vakandi samvizka hennar, þau hafa verið lier-
hvöt hennar og bergmál nrargs Jress bezta, sem i Jrjóðlífinu hefur
búið, þau hafa verið i senn alþjóðleg og fyrimrannleg og alls staðar
nálæg í íslenzku Jrjóðlífi.
Fyrsta íslenzka blaðið kom út í Reykjavík 5. nóvember 1848.
Það var Þjóðólfur. Reyndar er Jretta teygjanlegt. Tímarit höfðu þá
verið til hér lengi, eða frá Jrví Magnús sýslumaður Ketilsson fór að
gefa út Mánaðartíðindin á dönsku 1773. Ekki var að öllu leyti
skarpur greinarmunur á gömlu tímaritunum og elztu blöðunum,
því að Þjóðólfur kom fyrst ekki út nema tvisvar í mánuði, en sum
tímaritin höfðu komið reglulega einu sinni í mánuði og Klaustur-
pósturinn, sem hófst 1818, er greinilegt og gott fréttablað. Margt
í gömlu tímaritunum var forkunnar gott, þau voru vel og vand-
lega skrifuð, full af skynsamlegu viti og hagnýtum hugleiðingum
og tillögum og í og með var skáldskapur, heimspeki og trúmála-
greinar. Þangað má rekja uppruna margra verklegra framkvæmda
og tillagna, sem löngu seinna báru ávöxt, svo að hér blómgaðist
nýtt þjóðfélag. í Gömlu Félagsritunum var beinlínis sagt, að þar
væri mest „mundat til þess verkliga" og var ekki vanjrörf á.
Merk kvæði og þýðingar komu líka í tímaritum frá upphafi Jreirra
s. s. Milton-þýðing séra Jóns á Bægisá. Þessi byrjun íslenzkrar
blaðamennsku í tímaritum átjándu aldarinnar átti rót sína að rekja
til erlendra tímarita og íslenzku ritin báru lengi svipmót þessa
uppruna síns, t. d. í samtalsforminu, sem oft var á greinum, jafn-
vel allar götur fram á fyrstu ár Þjóðólfs.
Með Þjóðólfi og þeim blöðum, sem fóru í kjölfar hans, kemur
sarnt nýr svipur á Jressar útgáfur, ný tóntegund og að sumu leyti
nýtt efnisval. Greinarnar verða styttri, fleiri og fjölbreyttari. Kraf-
an um nýjar, fljótar fréttir fer að láta meira að sér kveða. Tíma-