Eimreiðin - 01.01.1969, Síða 37

KRISTJÁN JÓNSSON 1842-1869
19
varð þjóðskáld — þjóðskáldið
Kristján Jónsson .
Kristján Jónsson er fyrst og
fremst skáld fyrir meðskapaða
náttúrugáfu. Hann orti aðdáan-
lega fögur ljóð löngu áður en
hann kom í latínuskólann í
Reykjavík. En það eru að þessu
leyti ekki margir Kristjánar.
Ekki má maður ímynda sér, að
hver græningi, sem setur saman
kvæði, sé skáld, af því Kristján
Jónsson var skáld, 'áður en liann
naut æðri menntunar, ekkert
fremur en rnaður má búast við,
að hver maður, sem heggur skóg,
verði forseti Bandaríkjanna, af
því Lincoln hjó skóg í Illinois á
yngri árum sínum og varð seinna
forseti. Það eru víst fleiri svoköll-
uð skáld meðal íslenzkrar alþýðu
en á sér stað hjá alþýðu annarra
þjóða. Og einmitt af því, að
Kristján Jónsson og Hjálmar í
Bólu og Páll Ólafsson gátu verið
skáld án æðri menntunar, þá
ímynda þessir hagyrðingar sér
sjálfir — og stundum aðrir með
þeim — að þeir séu líka skáld. En
samt verður leirburðurinn leir-
burður, og jjað jafnt fyrir Jrað,
þótt kvæðin komi á prent og
birtist í blöðum.
Kristján Jónsson var, eins og
þegar hefur verið tekið fram,
a 1 þ ý ð u - skáld. Hann var al-
þýðumaður, sonur fátæks, en
stórgáfaðs bóndamanns, Jóns
Kristjánssonar í Krossdal í
Kelduhverfi. Og Kristján var að
ýmsu leyti sýnishorn alþýðu-
maiina jrar og þá. Hann er í s -
1 e n z k u r alþýðumaður. í
kvæðum hans, einkum þeim frá
yngri árum, kemur í ljós vesal-
ings, íslenzki aljjýðumaðurinn,
fátækur og kúgaður, andlega og
líkamlega Jyjáður, stynjandi und-
an óblíðu náttúrunnar, kúgun
yfirvaldanna og öfugum tíðar-
anda. Hvernig gat svo alþýðu-
skáldið túlkað tilfinningar alþýð-
unnar orðið annað en það, sem
hann var? Þegar vér viljum kynn-
ast vel einhverjum manni og
skilja lundarfar lians og ein-
kenni, jrá þurfum vér að þekkja
æsku hans og uppeldi. A upp-
vaxtarárunum myndast lund
manns. Og að því er Kristján
Jónsson snertir, þá er sérstaklega
nauðsynlegt að þekkja æsku hans
og uppeldi.
í æsku var á hann sett það
brennimark, sem aldrei afmáðist.
Fidlorðinsárin lians eru bein af-
leiðing af uppeldisárum hans.
Ævisaga Kristjáns Jónssonar hef-
ur áður verið skráð og er flestum
kunnug. En æskusaga hans er
ekki svo ljós sem skyldi, og um
jiað efni vildi ég bæta við nokkr-
um upplýsingum í grein þessari.
Upplýsingar þær koma frá þeim
manninum, sent langbezt allra
manna þekkti hann í æsku —
einkabróður lians, Birni Jóns-
syni (d. 1920, í Argyle-byggð í