Ægir - 01.04.1923, Blaðsíða 25

ÆGIÍl
71
Þegar menn fóru fyrst að leita að
þeirri skipaleið, lögðu þeir leið sína með-
fram Spítzbergen, og urðu þá isbreiðurn-
ar þar svo erfiðar, að þeir urðu frá að
hverfa. En þær tilraunir urðu samt til
þess, að farið var að leita til Norður-
pólsins. Parry, landkönnunarmaðurinu
brezki, var sá fyrsti, sem fann skipaleið
á milli Grænlands og Beringssjávarins,
og komst miðja vegu í gegn áður en
isinn læsti sig um skip hans og hann
dyrfðist ekkí að halda ferðinni áfram
sökum vistaskorts.
Fyrir visindalegar rannsóknir sínar í
þeirri ferð, veitti brezka stjórnin honum
$25.000; og engum efa getur verið bund-
ið, að það var hann, sem opnaði leiðina
siðar fyrir þá McClure og Amundsen.
Þegar maður hugsar um torfærurnar,
sem urðu á vegi þessara manna og hin-
ar þykku isbreiður, jafnvel þar sem menn
í sumar sigldu alautt hafið fyrir norðan
Spítzbergen, þar komust þeir Hudson og
Phippus í mestu vandræði að brjótast
áfram í ísnum, og annar þeirra, þrátt
fyrir ágætan útbúnað, komst ekki eins
langt til norðurs eítir ísnum, eins og
skipin gátu siglt nú síðastliðið sumar í
alauðum sjó.
ísþökin umhverfis Norðurpólinn eru
viðlæk. Þau ná á austurbóginn til Græn-
lands og yfir mestan hluta þess, og er
það óslitin breiða. Grænland er stórt —
um tíu sinnum stærra en Pennsylvanía-
ríkið í Bandaríkjunum, og frá hinum
víðáttumiklu ísbreiðum þess, koma ís-
björgin miklu, sem ógna skipunum á
leið sinni á milli Canada og Englands á
vorin.
Ýmsir æfintýramenn hafa reynt sig við
að kanna þessa jökulbreiðu á Grænlandi,
en sóknin hefir gengið seint, og það var
ekki fyr en Dr. Nansen og félagar hans
fimm, urðu að klifra 8922 fet frá sjávar-
máli, áður en þeir komust upp á hæsta
hnjúk jökulbreiðunnar, sem sýnir, hve
þykkur jökullinn var orðinn. Síðar fóru
þeir Peary og Astrup yfir ísbreiður þess-
ar nokkru norðar en Dr. Nansen, og
urðu þeir að klifra 8000 fet frá fjöru-
borði, áður en þeir komust upp á ís-
breiðuna, þar sem hún var hæst.
En það hefir ekki ávalt verið svona
kalt þar á norðurslóðum. Það var sú
tíð, að þar var sól og sumar við norð-
urheimskautið, og að Suðurlandagróður
óx fagur og þróttraikill á Grænlandi.
Þetta eru engar getgátur, því bæði dýra-
og jurtaleyfar, sem fundist hafa á Græn-
landi sanna það berlega.
ísbreiðurnar við heimskautið eru að-
eins sýnishorn af þvi, sem áður var.
Fyrir þrjátiu þúsund árum síðan breiddu
þær sig yfir Canada og yfir norðurpart
Bandaríkjanna, eins langt suður og Phila-
delphia og St. Louis, og var ísbreiða sú
sumstaðar mörg þúsund fet á þykt. Það
var á ísaldartímabílinu. Þá höfðust ís-
birnir og hreindýr við þar sem New-
York borg stendur nú og rostungar og
moskusdýr á Nýja-Englandsströndinni.
Altaf síðan hefir þessi mikla ísbreiða
verið að smá þiðna og ísatakmörkin að
færast norður á bóginn og segja jarð-
fræðingar oss að ekki séu meir en 9000
ár síðan að ísröðin var þar sem borgin
Stokkhólm stendur nú.
Ef þessu heldur áfram, þá kemur sá
dagur, að allur ís þiðnar úr heimskauta-
beltinu og löndin, sem þar eru grænka
og gróa og verða heimkynni mannanna.
Það sýnist að minsta kosti sennilegt,
að hitinn í norðurhöfum þessi síðustu
ár, sé fyrirboði þeirra breytinga. En
breyting sú, sem hér er um að ræða,
hlýtur að verða seinfara. En ef sú tíð
kæmi, að ísbreiður þær, sem nú þekja
Norðurpólinn og Grænland þiðni, þá