Ægir - 01.07.1947, Blaðsíða 40

222
Æ G I R
minni inæli :ið f'orða sér frá mótdrægum
lífsski'yrðum. Þegar sjórinn t. d. i
Skagerak byrjar að kólna á haustin, fyrst
á yfirbo'rði, og einnig síðar í dýpinu, flytja
kulvisu fiskarnir sig úr kalda sjónum. Þá
hverfa hergnihb, berggylt og blástálinn
með maka sinn af grunnsævinu og halda
lit í dýpið. Þegar hitinn er orðinn minni en
8°—10° fer obbinn af makrílnum, sem
lieldur sig í Skagerak, á brolt þaðan. En
þorskurinn og yfirleill allar fisklegundir,
sem við venjuleg lífsskilyrði halda sig í
Skagerak á vetrum, þrifast þar þangað til
hitinn er koniinn niður í 3°—4°. Verði hit-
inn minni, forðar ýsan sér. Eftir harða
velurinn 1!)24 var ýsufengur Dana í
Skagerak aðeins hrol af því, sem þeir öfl-
uðu þegar veturinn liófst.
Því kaldari sem sjórinn verður, leita
ýmsar fisktegundir á meira dýpi. Sjómenn-
irnir þekkja þetta vel. Að afloknum kulda-
vetri liefur fiskurinn safnazt saman í álum
og er því jafnan mikil veiðivon þar. Á
þennan liátt getur ísinn, sem um tima hef-
ur hindrað fiskveiðar að nokkru leyti, átti
sinn þátt í að fengsælt reynist, þegar sjór
er auður að nýju. Þá er allt undir því kom-
ið að finna álana, þar sem fiskurinn hefur
safnazt saman i.
Þannig verður ástandið, þegar sjórinn
kólnar smám saman á löngum tima, en það
er ekki ætíð að svo sé. Sé kuldi og' norð-
austan blástur á Slcagerakströndinni i
langa hrið, kólnar sjórinn á yfirhorðinu
mjög mikið, en norðaustan áttin flytur
kalda sjóinn frá ströndinni og heitari sjór
kemur upp á yfirborðið. Þegar svo lætur,
unir fiskurinn vel hag sinum innan skerja
og sunda. En þegar hann svo einn góðan
veðurdag breytir um átt og fer að blása af
austri eða suðaustri og kaldir hafstraumar
Irá Skagerak (sem í köldum vetrum eru
— 1.5°) leggja að landi, á fiskurinn sér
ekki undankomu auðið, og óteljandi fjöldi
frýs i hel. Þráfaldlega hef ég orðið slíks
áskynja á Skagerakströndinni. í þessu
sambandi er mér þó sérstaklega minnis-
stæður veturinn 1924, því að þá lágu lieilar
hrannir af dauðum þyrsklingi, lýr og öðr-
um fisktegundum meðfram ströndinni. Hjá
Stjörnueyju við Mandal fannst aragrúi af
stórum hafál á reki á yfirborðinu. Var
hann hirtur, saltaður og notaður sem
humarbeita.
Af eðlilegum ástæðum er erfitt að fá lull-
komið yfirlit yfir, hve mikið af fiski frýs í
hel. Nokkur hluli hans flýtur upp á yfir-
horðið og frýs við ísinn, en mestur hluti
hans sekkur lil hotns, og liending ein ræð-
ur því, hvort um þetla fæst vitneskja eða
elcki. Vel má vera, að einhver finni dauðan
ál, marhnút og hergnebb meðfram strönd-
inni, þegar ísinn er horfinn. Eltir frosta-
veturinn 192!) fengu hollenzkir og enskir
hotnvörpungar geisimikið af dauðum kola
á bönkunum í sunnanverðum Norðursjó.
Einn togaari fékk i marzmánuði í vörpuna
um 750 kg af dauðum kola. Auk þess fékkst
mikið af dauðum þorski, hafál, rauð-
sprettu o. s. frv.
Slíkur fiskdauði á sér víðs vegar slað,
þar sem kalda hafstrauma ber skyndilega
yfir fiskislóðir. Þannig greinir sagan þrá-
sinnis frá slíkum athurðum. Árið 1789
sigldi l. d. skúta i gegnum hrannir af
dauðri ýsu fyrir Finnmerkurstrund. Árið
1876 var hafið út af Labradorströnd fulll
af dauðum þorski. En eins og fyrr er getið,
þá er er erfitt að færa sönnur á i hve mikl-
uin mæli fiskur deyr með þessum hætti.
Fiskdauðinn byrjaði samtímis og hinn liviti
hrammur issins leggst yfir allt. Endrum
og sinnum verðum vér þó varir afleiðing-
anna. Sem dæmi má geta þess, að bergnebb
var fiska algengastur á grunnsævinu við
ströndina. En eftir frostaveturna á styrj-
aldarárunum hvarf hann alveg frá Skager-
aksströndinni. Hans varð aðeins vart í lón-
um, þar sem kalda sjávarins gætti ekki.
Svipað er að segja um ættingja hans.
Einstöku sinnum höfum vér þó að-
stæður til að ganga úr skugga um hvað
skeður. Þorskur, sem verið hefur í lón-
um í Flödevigen, hefur ekkert látið á sig
fá, þótt sjórinn hafi orðið h- 0.5°. En verði
hitinn enn minni grípur hann órói, hann