Ægir - 01.09.1974, Blaðsíða 9

Pörun. Flestar loðnurnar meiðast meira og
minna í hrygningunni mest á neðrikjálka og
höfði, en einnig á kvið- og raufaruggum,
kviðnum og öðrum stöðum líkamans. Meiðsli
Þessi stafa af núningi við sandinn og árekstra
við smáhluti og steina í botninum. Áberandi
Var að hængarnir voru yfirleitt ver farnir en
^nygnurnar. Sárin, sem loðnurnar hlutu í
örygningunni, héldust illa við og leiddu af
s®r dauða flestra loðnanna, þegar leið frá
hrygningunni. Af öllum 200—250 loðnunum,
sem voru í búrunum í upphafi hrygningar,
v°ru um 10 enn lifandi 10. maí, þ. e. tveim
rnánuðum eftir hrygningu; þessar loðnur virt-
nst lítið sem ekkert hafa meiðst við hrygn-
mgu og voru þær farnar að taka fæðu og
virtust eðlilegar í alla staði. Af ofansögðu er
augljóst að það eru meiðslin fyrst og fremst,
en ekki líffræðilegar ástæður, sem valda dauða
loðnunnar eftir hrygningu. Hrygning loðnunn-
ar stóð yfir í um það bil viku með hléum.
■^■thyglisvert var að nokkrar hrygnur hrygndu
ekki, og voru enn kviðmiklar og þungar löngu
eftir hrygningu. Ástæðan fyrir þessu er ekki
ijós.
^oðnueggin_____________________
Egg loðnunnar eða hrognin eru rétt innan
við 1 mm í þvermál eftir útþenslu við frjóvg-
un. Egghimnan er þykk og sterk og þakin
iimefni. Svo til allt límefnið er á neðri helm-
mgi eggsins, en efri hluti þess er þakinn að-
ems mjög þunnri límskán (mynd 1). Lím-
bakti neðri helmingur eggsins er þyngri en
efri helmingurinn og sekkur hann því á
Undan. Efst á egghimnunni er frjóopið, en það
er óvenju stórt og áberandi á loðnueggjunum.
Eggið sjálft er mest (um 90%) næringarefni:
eggjahvítuefni, vítamín og fita, sem er aðskil-
m í smákúlum. Utan um næringuna er þunn
skán af frumuefni (plasma), sem fóstrið
myndast úr. Á ófrjóvguðu eggi liggur egg-
kimnan þétt utan um sjálft eggið og límið, sem
Þekur himnuna er enn óvirkt. Lendi eggið í sjó
benst það út og milli eggsins og egghimn-
unnar myndast holrúm fullt af fósturvökva;
um leið eiga sér stað efnabreytingar í lím-
lnu, sem gerir það virkt. Límið storknar eftir
1—2 tima. Ofangreindar breytingar á eggjun-
Um eiga sér aðeins stað á fullþroska, lifandi
eggjum. Til að egg þroskist eðlilega þarf það
að frjóvgast, en ofangreindar breytingar geta
orðið án þess að egg frjóvgist, ef það lendir
í sjó.
Við hrygningu þyrlast eggin út frá hrygn-
andi loðnuparinu og dreifast yfir nokkuð stórt
svæði. Eggin sökkva fljótt til botns og setjast
í sandinn. Sé egg tekið upp og skoðað sést að
sandkornin í botninum hafa límst mjög þétt
við neðri hluta eggsins og myndað eins og
skál utan um það, en efri hlutinn er svo til
laus við sandkorn. Sandskálin festir eggin í
lausum sandinum, en hreinn efri helmingur
þess gerir því kleift að ná til sín nægu súr-
efni. Lendi egg á steini eða öðrum hlut á
botninum, límist það við hann, en lítið sem
ekkert var um það í búrunum að eggin límd-
ust hvort við annað.
Eggin eru léttari en sandurinn og þó sand-
urinn sé á hreyfingu „fljóta“ þau ofan á hon-
um. Mismunandi þungi efri og neðri hluta
eggsins, sérstaklega eftir að þau hafa límt á
sig sandkorn, hjálpar þeim að halda sér á
réttum kili í sandinum.
Bygging eggjanna og hrygningaratferli loðn-
unnar sýna ljóslega að eðlilegur hrygningar-
staður loðnunnar er fínn sandbotn.
Egg, sem höfð voru í glerskálum í renn-
andi vatni við um 7,2°C hita og að þvi er
ætla mætti við góð súrefnisskilyrði, þroskuð-
ust jafnt og klöktust út eftir 18—20 daga,
en í búrunum þar sem súrefnisskilyrði hafa
verið mun verri, bar mikið á því að eggin
þroskuðust misjafnlega hratt.
Hrygning hófst í búrunum 1. mars og var
lokið um 8. mars. Fyrst var vart við klak í
búrunum 19. mars, en síðustu lirfurnar klökt-
ust ekki út fyrr en 21. apríl. Það hefur því
tekið eggin frá 18 og upp í 41 dag að klekj-
ast út. Lirfurnar eru um 5 mm langar þegar
þær klekjast út og hafa þá mjög litla kvið-
pokanæringu ( mynd 2), sem endist þeim að-
eins í nokkra daga.
Sjómenn á loðnuskipunum hafa mikið velt
fyrir sér hvort ekki frjóvgist eitthvað af
hrognunum, sem kreistast úr loðnunni við
dælingu úr nótunum við skipshlið, hver sé
möguleiki þeirra til að þroskast í sjónum, ef
þau frjóvgast og ef talsverður hluti þeirra
frjóvgist, hvort rétt sé þá að hirða þau um
borð eins og komið hefur til tals og verið reynt.
Til að sannreyna, hvað gerist við dælingu
í skipunum, fékk ég skipverja á Gunnari Jóns-
syni VE til að taka í vetur sýni af afrennslis-
Æ GIR — 243