Ægir - 15.02.1976, Blaðsíða 12

Hún er hreint ekki ómerkur þáttur í útgerð-
arsögu okkar, bæði til gagns og fróðleiks.
Norðmennirnir unnu okkur það ógagn að of-
veiða hvalinn, en við höfðum margvíslegt gagn
af þeim líka. Þeir fluttu með sér ný vinnu-
brögð og ný viðhorf, veittu atvinnu á erfið-
um tímum og greiddu hér gjöld og skatta,
sem dró landsjóð hreint ekki svo lítið. Það
má nefna sem dæmi um það, hversu margt
við lærðum okkur til gagns af norsku hval-
veiðimönnunum, að þrír fyrstu véistjórarnir
á íslenzku togurunum höfðu kynnzt gufuvél-
um á norsku hvalveiðibátunum og höfðu tveir
þeirra ekki annan lærdóm en urðu þó hinir
traustustu vélstjórar.
Risting segir, að sú andstaða, sem Svend
Foyn og félagar hans hafi mætt hér hafi orðið
til þess, að Foyn sleit félaginu við þá Larsen
og Amliebræður. Hann vildi líka færa sig
til Austfjarða og hóf byggingarframkvæmdir
1882 á Norðfirði en þær urðu ekki nema grunn-
urinn og skorsteinninn. Það sem Foyn setti
aðallega fyrir sig var það, að hann varð að
gerast danskur ríkisborgari eða hafa „lepp“.
en hvorugt var að hans skapi og alls ekki
það fyrra, þegar við bættist, að skip hans
áttu að sigla undir dönsku flaggi. Sumir Norð-
menn voru á þessum tíma lítið hrifnir af
Dönum og Foyn var svo skapi farinn að sögn,
að hann tók ekki í mál að ganga að þessum
skilyrðum. Tíu árum síðar eða árin 1892 og
’93 reyndi hann að komast framhjá afskipt-
um íslenzkra og danskra yfirvalda með því
að ætla að stunda veiðarnar frá bræðsluskipi,
sem héldi sig utan danskrar lögsögu, en sú
tilraun bar ekki góðan árangur og hann gafst
upp eftir tvö sumur.
Thomas Amlie vildi ekki fara austur á firði
og heldur ekki gefast upp og hætta og réðst
því í það að kaupa hlut Svend Foyn, en hann
hafði lagt fram % hluta hlutafjárins, senni-
lega í tækjum og búnaði og hvalbátnum frá
stöð sinni í Vadö við Finnmörk.
Thomas Amlie var kennari að menntun og
starfi framan af ævinni, en hafði fengizt við
útgerð og verzlun nokkur ár áður en þetta
var, en hvalveiða kunni hann lítið til.
Þegar hann hafði keypt hvalveiðistöðina á
Langeyri flutti hann búferlum til íslands.
Hann hafði áfram aðeins einn bát til veiðanna
næstu þrjú sumrin 1884, ’85 og ’86 og veiddi
20—25 hvali hvert sumar, sem er allgóð veiði
miðað við, að þetta hefur að líkindum allt
verið steypireyður, sem jafngildir tveimur
langreyðum og sex sandreyðum að afurða-
magni. Hann lét því smíða sér annan hval-
veiðibát 1886. Hann hét „Reykjavík" en sá
fyrri „ísafold“. Veiðin var 38 hvalir sum-
arið 1887 en 82 hvalir 1888, sem var síðasta
sumarið, sem Amlie var einn Norðmanna hér
með hvalveiðistöð. Langeyrarstöðin var sem
sé ein í sex ár. Endalok Thomasar Amlie urðu
þau, að hann hafði fengið sér þriðja bátinn
til veiðanna 1894 og hét hann „Jarlen“. Á
þessum hvalbáti fórst svo Thomas Amlie
ásamt öllum mannskap, 32 að tölu, á útleið
til Noregs haustið 1897 og var þá Amlie aldr-
aður maður (82 ára), segir Gils í sinni frá-
sögn. Hann ætti þá að hafa verið 68 ára þeg-
ar hann kom til landsins? Stöðin á Langeyri
var þá seld ásamt bátunum tveimur, ísafold
og Reykjavík, hlutafélaginu „Hvalen“ frá
Kristianiu (Oslo) og starfaði stöðin áfram
næstu ár með 2—3 bátum. Forstjóri stöðv-
arinnar var þá Isak Kobro.
Thomas Amlie var að allra dómi, sem til
þekktu, hinn merkasti maður og vel látinn og
vinsæll vestra. Hann sýndi mikla stjórnsemi
og dugnað, þegar honum tókst að gera hval-
veiðistöð sína arðbæra eftir að Foyn skildi
við hann, enda þótt hann kynni þá lítið til
hvalveiða. Hann jók hægt umsvif sín og er
þess vegna fyrirferðarminni í sögunni en sum-
ir þeirra sem á eftir honum komu. Hann virð-
ist hafa verið laus við þann gípugang, sem
einkenndi suma norsku hvalveiðimennina og
leiddi að lokum til ofveiði og hvalþurrðar við
landið.
Leiðréttingar
í 1. tbl. eru leiðinlegar villur, sem ekki verð-
ur komist hjá að leiðrétta.
í afmælisgrein um Fiskveiðasjóð íslands
stendur í fyrirsögn, að sjóðurinn sé 75 ára
eins og í inngangsorðum greinarinnar, en eins
og fram kemur í greininni átti hann 70 ára
afmæli 10. nóv. 1975.
Önnur villa er í dagsetningu blaðsins á 1-
blaðsíðu. Þar stendur „68. árg. 22. tbl. 15-
janúar 1976“, en á vitaskuld að standa
„69. árg. 1. tbl. 15. janúar 1976“. Þetta eru
eigendur Ægis góðfúslega beðnir að leiðrétta
í blöðum sínum.
46 — Æ G I R