Ægir - 01.11.1980, Qupperneq 28

Ásgeir Jakobsson:
Upphaf rækjuveiða
hérlendis
Engin nýlunda er það, að upphafssaga hinna
ýmsu fiskveiðiaðferð sé nokkuð á reiki. Sjómenn
hirtu ekki um að bókfesta tilraunir, sem þeir voru
að gera á eigin spýtur, engin opinber aðstoð og þá
engar skýrslur og engir fréttamenn á bryggjum
þegar komið var að landi.
Halldór Hermannsson, rækjuskipstjóri á ísa-
firði, ritaði í 2. tbl. Ægis 1980 fróðlega og ítarlega
yfirlitsgrein um rækjuveiðar og -vinnslu hérlendis,
en hafði ekki tækifæri til að kanna upp-
hafssöguna, svo sem hann hefði viljað. Ég var
afturámóti fyrr í tímanum vestra en Halldór og átti
í fórum mínum meira af upphafssögunni, og því
varð að ráði með okkur Halldóri, að ég rekti upp-
hafssöguna, svo sem ég vissi hana. Þessi grein mín
þarf þó að Iesast með Halldórs grein, þar sem ég
sleppi mörgu úr, sem hann rekur ítarlega.
Það er fyrst að nefna, að Halldóri verður það
fyrir, sem fleirum, að nota sem heimild í upphafs-
sögunni, grein sem birtist í Skutli 21. febrúar 1937,
en þar er sagt fullum stöfum, að Sveinn Sveinsson,
oft nefndur ,,braskari“ en líka Sveinn frá Felli,
agætur karl og skemmtilegur, hafi fyrstur manna
gert tilraun til rækjuveiða hér við land.
Margir eru búnir að hlunnfara sjálfa sig á þess-
ari grein, og hafa ekki rekist á aðra Skutulsgrein,
sem birtist i blaðinu 1935 eða einu og hálfu ári
aður og ekki heldur á leiðréttingu í Vesturlandi
Semu.b!rÍlst strax við Skutulsgreinina 1937 og er
svohljoðandi:
Upphaf rækjuveiðanna
„í Skutli 21. f.m. í grein um Rækjuverksmiðj-
una her er ranglega sagt frá upphafi rækjuveiða
her við land. Fra upphafi þeirra er rétt sagt þannig-
Norðmaðurinn Simon Olsen, sem kom hingað
1924, er upphafsmaður rækjuveiðanna. Er Simon
kynjaður frá Haugasundi og vandist þeim þar.
588 — ÆGIR
Hafði hann með út hingað rækjuvörpu, og reyndi
tvisvar með henni sumarið 1924, og fékk strax dá-
góðan afla. 1928 seldi Simon Sveini Sveinssyni frá
Felli útbúnað sinn. Reyndi Sveinn nokkrum sinn-
um, en fékk litla veiði. Lá svo veiðin niðri þangað
til sumarið 1935, að þeir Simon Olsen og O.G.
Syre tóku til veiðanna í félagi, og fengu sér nýjan
útbúnað til veiðanna. Gekk veiðin vel, en mark-
aður var lélegur. Gáfust tilraunir með að selja
rækjurnar nýjar illa. Þeir félagar höfðu þá fengið
tilboð frá norsku firma, um að lána þeim vélar og
áhöld til niðursuðu á rækjum. Átti það að borgast
smátt og smátt, með hlutfallsandvirði af fram-
leiðslunni. — En þeim félögum var synjað um leyfí
til innflutnings og verksmiðjustofnunar. Mynd-
aðist hér þá h/f Kampalampi, sem í voru nokkrir
borgarar hér og fjáraflamenn í Reykjavík. Sóttu
þeir um meðmæli bæjarstjórnar til atvinnureksturs
þessa, og hlutdeild hennar eða aðstoð. Það var felt
í bæjarstjórn — og samþykkt að rekstur þessi yrði
í höndum bæjarsj'óðs, og 23 júní síðastl. ár tók
rækjuverksmiðja ísafjarðar til starfa.
Ég skal hér leiða hjá mér frásögn blaðsins um
Rækjuverksmiðjuna. En margar væru hnúturnar,
aðköstin og jafnvel verkföll, ef einhverjir privat-
menn hefðu átt verksmiðjuna, og farist þar líkt og
bæjarrekstrinum.”
Það má bóka það, að þessari leiðéttingu hefði
Sveinn karlinn ,,braskari“ mótmælt kröftuglega
hefði hann talið hana ranga. Sveinn lét engan vaða
ofaní sig. Hann var á ísafirði 1937, svo og sjálfír
brautreyðjendurnir, Símon Olsen og O.G. Syre, en
Syre fellur úr þessari leiðréttingu og hefur látið
kyrrt liggja, því að hann var að sögn manna hlé-
drægastur. Hans er þó getið í aðalheimildinni um
upphaf veiðanna. Það er greinin, sem birtist í
Skutli 3. ágúst 1935. Sú grein kemur heim og sam-