Ægir - 01.11.1980, Page 31

keyptu svo saman Karmöy síðla þetta sumar, en
ekki um vorið, eins og segir í grein Jens frá
Kaldalóni í Mbl. 26. jan.
Gunnar Friðriksson forstjóri Vélasölunnar h.f.
niá gerzt um það vita, því að hann átti bátinn og
varð fyrir því áfalli ungur maðurinn, 22ja ára, að
byrja útgerð, að vélin bilaði stórt í ,,prufu“ keyrsl-
unni“ og nýttist honum ekki báturinn sem hann
hafði keypt nýjan og varð að selja hann um sum-
nrið. Kannski væri Aðalvíkin enn í byggð, ef
Gunnar Friðriksson hefði komið þar undir sig fót-
unum, líkt og Einar Guðfinnsson úti í Bolungavík.
Þetta áfall í peningaleysi kreppunnar, þoldi ekki
Gunnar, sem hafði lagt allt sitt í bátinn og fluttist
hann suður og haslaði sér völl á öðrum vettvangi,
sem kunnugt er. Þannig var Karmöy sögufrægur
hátur með ýmsum hætti; slysabátur í byrjun ferils
síns, en síðan happafleyta um aldarfjórðungsskeið
°g má vel kallast fyrsti rækjubáturinn, þótt búið
v®ri að gera tilraunir á þremur öðrum, en 25. febr-
úar 1961 fórst hann með eiganda sínum Símoni
Olsen og syni hans, náðist upp og gerður út á
r*kju á ný en sökk á landleið 1974, en fór þá einn;
skilaði af sér mönnunum. Þetta var gæðasjóbátur,
smíðaður í Noregi 1934, svo sem segir í Einarsögu.
Þá víkur hér aftur til baka í frásögninni og til
Þess að Sveinn Sveinsson gerir tilraun 1928, fékk
r®kjuvörpuna, sem Norðmennirnir komu upp
með og reyndu 1924 ,,og með honum norskur
maður“, segir Halldór og hefur það verið Ole
Ámundsen, sem kom upp með Símoni á Solunder.
?le er dáinn fyrir nokkrum árum. Hann var á
Isafirði í ein fjögur ár en fluttist þá til Skaga-
strandar og hafði þar lifrarbræðslu og átti sér
trillubát. Ole setti einnig á stofn, held ég, lifr-
arbræðslu í Grindavík, en ekki kann ég hans sögu
að segja nema Ole var hinn mesti öndvegismaður,
ems og þessir Norðmenn allir þrír, nema enginn
Þeirra lærði að tala íslenzku, töluðu allir hið mesta
hrognamál, og þess vegna er nú máski svo margt
°ljóst í sögu þeirra. Sem unglingur heyrði ég
^ímon segja frá og mín vegna hefði hann allt eins
§etað talað Yddisku, og Ole Amundsen kynntist ég
n°kkru áður en hann dó, og hann átti erfitt með
málið. Þetta var algengt um Norðmenn, sem hér
settust að. Þeir létu sér nægja að læra nóg til dag-
'egra nota við störf sín, en málfar þeirra fór allt úr
höndunum, og varð hvorki íslenzka né norska, ef
t’eir ætluðu að segja langa sögu.
Sveinn frá Felli og Ole gáfust upp, svo sem segir
í grein Halldórs, og er þá aftur komið að því að
segja frá Símoni og Syre, þegar þeir hefja veið-
arnar 1935, sem ekki hefur orðið lát á siðan, nema
á stríðsárunum 1939-45 (sjá H.H.).
Þeir félagar hófu veiðarnar 28. júlí, voru mikið í
leit að miðum þetta sumar jafnframt veiðunum, og
svo segir í Vesturland 7. sept. 1935, enn einni
greindi um rækjuveiðarnar, að beztu veiðisvæðin
séu í Djúpinu og í Arnarfirði. Af þessu er ljóst að
þeir félagar hafa fundið Arnarfjarðarmiðin, þegar
á árinu 1935.
Ég vil aðeins bregða upp fyllri mynd af póli-
tíkinni í landinu en Halldór gerir.
Þá rækju, sem þeir félagar veiddu þetta sumar
suðu þeir um borð og sendu rækjuna suður, þar
sem Nathan & Olsen önnuðust söluna. Um haustið
1935 stofna þeir ásamt fleirum, H.F. Kampa-
lampa, en þá brást þeim Fiskimálanefnd, sem var
alvaldur mikill á þessum árum i öllum nýjungum í
fiskveiðum og vinnslu, landsstjórnin reyndist þeim
einnig mótsnúin, þeir fengu ekki innflutning á
tækjum til verksmiðjunnar, þótt þeir gætu fengið
þau með góðum lánskjörum, þyrftu ekki gjaldeyri,
máttu borga með rækju, og bæjarstjórnin neitaði
þeim svo um lóð og byggingarleyfi. Það voru um
margt atgervismenn, Kratameirihlutinn á ísafirði,
sem bylt höfðu bænum úr bláhvítu í rautt, en þeir
voru blóðþyrstir, og sæju þeir íhaldsmann á ferli
og kæmu á hann höndum, skáru þeir hann um-
svifalaust niður við trog.
Bæjarstjórnin setti sjálf á stofn rækjuverk-
smiðju, sem tók til starfa 23. júní 1936, og þeir
Símon og Syre réru þá á rækju fyrir þá verksmiðju
ásamt Sveini Sveinssyni og Árna Magnússyni,
rækjuveiðimann um marga ára skeið (sjá H.H.)
Nú vildi Fiskimálanefnd hjálpa þeim félögum,
Símoni og Syre til að finna fleiri rækjumið fyrir
hina nýju verksmiðju með rauðum lit, og styrkti þá
sumarið 1936 til leitar að miðum í ísafjarðardjúpi,
Jökulfjörðum og Arnarfirði og víðar. Þann 24.
júní byrjuðu þeir svo veiðar fyrir verksmiðjuna og
báru þá niður í Hestfirði.
Ég kann nú ekki lengur að rekja þessa
rækjusögu að neinu gagni, enda Halldór
Hermannsson miklu kunnugri síðari tíma sögunni,
en þó get ég enn bætt í smákafla úr
upphafssögunni um harða sókn í rækjuna. Ég
kynntist þeirri sérkennilegu sókn lítillega sem ung-
lingur vestra, af því að bróðir minn, Guðmundur
ÆGIR — 591