Ægir - 01.01.1985, Blaðsíða 54

Auðunn Ágústsson og Emil Ragnarsson:
Tæknideild Fiskifélags íslands
Áhrif hliðarskrúfuganga
á mótstöðu og olíunotkun
NORDFORSK - samstarfsverkefni
I þessu tölubladi birtist sjöunda greinin í greina-
fiokki Tæknideildar um svonefnt Nordforsk-sam-
starfsverkefni. Verkefnið sem hér verður kynnt er
„Áhrif hliðarskrúfuganga á mótstöðu og oiíunotk-
un".
Inngangur
Markmið þessa verkefnis var eftirfarandi: Kanna
áhrif hliðarskrúfuganga á skrokkmótstöðu og olíu-
notkun við breytilegan ganghraða með beinum
mælingum um borð í einu skipi. í framhaldi af
mælingum yrði síðan tekin ákvörðun um líkantil-
raunir í samvinnu við einn samstarfsaðila í verkefn-
inu. Lokaþáttur þessa verkefnis var tillögugerð um
hugsanlegan lokubúnað, eða breytingar á rist, ef
niðurstöður sýndu að verulegur ávinningur fengist í
minni olíunotkun.
Sjómenn hafa í nokkrum tilvikum talað um að skip
hafi misst gang, þegar hliðarskrúfur hafa verið settar
í skipin. Tæknideild ákvað því að taka þetta verkefni
með í samstarfsverkefninu, þegar það var sett á lagg-
irnar.
Hliðarskrútur voru settar í mjög mörg nótaveiði-
skip eftir á, en í mörgum tilvikum hefur ekki verið
mögu legt að staðfesta beint hugsanlegan ganghraða-
missi, þar sem oft fóru saman umfangsmiklar breyt-
ingar á skipunum um leið, svo sem lenging og yfir-
bygging, og settur í skipin nýr véla- og skrúfubúnað-
ur. Breytingar voru um garð gengnar áður en olíu-
rennslismælar koma í skipin svo ekki hefur verið
mögulegt að staðfesta hugsanlega aukningu í olíu-
notkun. Með hliðsjón af þessu var eðlilegast að gera
beinar mælingar sem fyrsta skref.
Skip búin hlidarskrúfum
Tiltölulega fá nótaveiðiskip, sem byggð voru ásjö-
unda áratugnum, einkum til síldveiða, voru búin
hliðarskrúfum. Fyrsta íslenzka fiskiskipið sem búið
var hliðarskrúfum var Höfrungur III AK 250 (kom
1964). Hann var búinn tveimur 50 ha Pleuger hlið-
arskrúfum, bógskrúfu og stýrisskrúfu (active rudder).
Það liðu þó tvö ár þar til næsta skip kemur búið hlið-
arskrúfum og af 44 nýjum nótaveiðiskipum, sem
bættust við flotann á árunum 1966—68 var 21 búið
hliðarskrúfum. Þetta voru vökvaknúnar skrúfur sem
síðan hafa verið ráðandi hérlendis. Stærð þeirra var
á bilinu 65—105 hö.
í dag eru 68 fiskiskip búin hliðarskrúfum sanr-
kvæmt skrá Tæknideildar, sem skiptast þannig:
Loðnuveiðiskip 50
Skuttogarar 9
Önnurfiskiskip 9
Umrædd 50 loðnuveiðiskip eru þau 50 skip, sem
fengu úthlutað loðnukvóta 1. októbers.l. Skuttogar-
arnir níu eru allir smíðaðir hérlendis.
Framkvæmd mælinga
Eins og áður hefur komið fram var ákveðið að gera
mælingar í einu skipi. Skip það sem varð fyrir valinu
er Dagfari ÞH, sem er í hópi minnstu loðnuskipanna.
Helztu mál skipsins eru: Mesta lengd 40.10 m,
breidd 7.20 m ogdýpt aðefra þilfari 6.00 m. Aðalvél
er Alpha Diesel, 1160 hö við 800 sn/mín.
Mælingar voru gerðar eftir að skipið hafði verið
botnhreinsað og málað, öxuldregið oggert við skaða
á skrúfublöðum. Báðar mælingar, annars vegar með
lokuðog hins vegaropin hliðarskrúfugöng, fóru fram
í Faxaflóa, um 0.14-0.18 sml. utan við dufl nr. 7, og
var siglt „inn" (73° r.v.) og „út" (253° r.v.) milli
tveggja ákveðinna punkta með mið í land (vegalengd
1.037 sml.). í sérhverri ferð var keyrt á stöðugu álagi
en siglingar endurteknar með kerfisbundnum breyt-
ingum á skrúfuskurði og snúningshraða til að ná yfir
breitt ganghraðasvið og notkunarsvið aflkerfisins.
42-ÆGIR