Ægir - 01.08.1990, Blaðsíða 11

8/90
ÆGIR
407
ln§ar hafa ekki efni á að sitja uppi
með óarðbæra hít, sem einhvern
.lnia kallaðist stoltur atvinnuvegur
a Islandi.
^ðar og vinnsla
a° skapaðist sú venja snemma á
Pessari öld að skipta undirstöðuat-
'■'nnugrein þjóðarinnar, sjávarút-
Ve8inum, í tvo hluta. Annar hlut-
lnn var frumvinnan, veiðarnar,
Serri náði í megindráttum yfir þá
s arfsemi að ná aflanum og koma
°num á land. Útgerðin var, fram
a síðasta áratug, ekki talin hafa
0 ru hlutverki að gegna en að ná
a anurn úr sjó og þegar lengra
P^rfti að sækja, þá varð einnig að
Verja fiskinn skemmdum með því
a harlægja innyfli og ísa aflann.
yrfrtækjum í útgerð var aftur skipt
1 tv° hluta eftir stærð skipanna
Serri þau gerðu út eða jafnvel
rekar eftir veiðarfærum sem beitt
Var< þannig var útgerð að miklu
eyti skipt eftir því hvort fyrirtækin
8er&u út togara eða báta.
Úinn hluti atvinnugreinarinnar
Var vinnslan, sem gegnir því hlut-
Verki að auka geymsluþol aflans
enn frekar. Vinnslunni hefur
e|nnig verið skipt í undirflokka
e tlr aðferðum sem einstök fyrir-
t$ki hafa beitt til að auka
8eymsluþol aflans, t.d. ífrystingu,
söltun, herslu, niðursuðu o.s.frv.
yeiðar og vinnsla eiga það
tyennt sameiginlegt á síðustu
arum, að greinaskipting sjávarút-
Ve8sins og flokkun greinanna í
undirgreinar er að verða úrelt. í
yrsta lagi varðandi veiðarnar, þá
er stór hluti flotans farinn að vinna
aflann jafnmikið um borð og hann
var frekast unninn í landi. Skipting
veiðanna í togaraútgerð og bátaút-
8erð er einnig orðinn úrelt, ekki
mnast lengur nein skýr mörk milli
heirra skipa sem kallast bátar eða
to8arar- Varðandi vinnsluna, þá
efur færst í vöxt á seinni árum að
ynrfæki í fiskvinnslu einskorði sig
ekki við ákveðna vinnsluaðferð
eins og t.d. söltun eða frystingu.
Reyndar var áberandi umræða í
vor um að hin stóru sölusamtök
einstakra vinnsiuaðferða gengju í
eina sæng. Af þessu leiðir að
skipting sjávarútvegsins í tvo meg-
inþætti er orðinn úrelt. Skiptingin
er jafn úrelt þó svo virðist um
þessar mundir að bönd sem tengja
saman veiðar og vinnslu, séu að
rakna og skarpari skil að myndast
um fiskmarkaðina.
Sjávarútvegurinn
Um leið og mörk tvískiptingar
sjávarútvegsins verða óskýrari, þá
verður mönnum Ijósara hve mikil
takmörkun það er að telja að sjáv-
arútvegur nái einungis yfir þessar
tvær greinar, veiðar og vinnslu. A
línuriti 1, sést hvernig útgjöld
(virðisauki) fiskvinnslu- og útgerð-
arfyrirtækja skiptust eftir helstu
gjaldstofnum á árinu 1987. Vinstri
stólpinn sýnir skiptingu útgjalda
fiskvinnslunnar í helstu útgjalda-
þætti. Heildarútgjöld vinnslunar
voru 19.879,6 milljóna krónur á
verðlagi ársins 1987. (Heildarút-
gjöld fiskvinnslunar jafngilda
útflutningstekjum á cif-verði +
innanlandssölu - hráefnisverði til
innlendu útgerðarinnar.) Hægri
stólpinn er svo fiskveiðarnar, en
heildartekjur fiskveiðanna voru
heldur hærri en tekjur fiskvinnsl-
unnar, eða 24.855,7 milljónir
króna á verðlagi ársins 1987.
Samanlagðar tekjur (og um leið
heildarútgjöld) þessara tveggja
þátta sjávarútvegsins voru því
samkvæmt þessu 44.735,3 mill-
jónir króna, eða 21.5% af lands-
framleiðslu ársins 1987.
Allar eru þessar skilgreiningar
góðar og gildar og skv. venjulegri
framsetningu þjóðhagsreikninga í
dag. (Að því undanskildu aðfrakt-
tekjum af útfluttum sjávarafurðum
er bætt við verðmætasköpun sjáv-
arútvegsins). En hugum nú að
skiptingu vinnuafls í „sjávarút-
vegi". Skv. venjulegri framsetn-
ingu er talið að við fiskveiðar hafi
starfað á árinu 1987 u.þ.b. 4.9%
af vinnandi fólki á íslandi og við fisk-
vinnslu hafi starfað 7.8% af öllu
vinnuafli á vinnumarkaðnum árið
1987. Þannig hafi 12.7% af vinn-
andi fólki á íslandi unnið í sjávar-
útvegi árið 1987. Launagreiðslur
fyrirtækja í fiskvinnslu og fisk-
Línurit 1
Skipting gjalda sjávarútvegs 1987
(Hráefniskaup vinnslunnar dregin frá)
Ýmislegt
Fjðrmagn
Laun
Frakt
Viöhald
Umgjök
4%
Fiskvinnslan
Ýmislegt
Fjármagn
Laun
Tryggingar
Viöhald
Veiöartæri
Olía
Fiskveiðarnar