Ægir - 01.09.1990, Qupperneq 26

478
ÆGIR
9190
áhrifum alþjóðlegra náttúruvernd-
unarsamþykkta sem Bandaríkin
séu aðili að.
Samkomulag við Bandaríkja-
stjórn um aukna hvalkjöts-
neyslu heimafyrir
Alíti bandaríski viðskiptaráð-
herrann að ríki dragi úr slíkum
áhrifum ber honum að senda for-
setanum staðfestingu á því. Forset-
inn er þá skyldur til að setja þegar
í stað hömlur á veiðiheimildir við-
komandi ríkis í bandarískri lög-
sögu, ef einhverjar eru, allt upp í
að afnema þær með öllu. Innan
60 daga verður hann síðan að taka
ákvörðun um hvort hann setur
höft á innflutning sjávarafurða frá
ríkinu. Ákveði hann að gera það
ekki, eða aðeins að hluta, ber
honum að skýra sjónarmið sín í
bandaríska þinginu að þessum
tíma liðnum.
Með ályktun ársfundar hval-
veiðiráðsins árið 1986 var komin
forsenda fyrir beitingu bandarísku
laganna gegn íslendingum, þar
sem veiðar þeirra uppfylltu ekki
annað meginskilyrði ályktunar-
innar fyrir vísindaveiðum. Þeir
seldu nefnilega meginhluta hval-
kjötsins til Japans. Náttúruvernd-
arsamtök í Bandaríkjunum þrýstu
ákaflega á um að viðskiptaráð-
herrann sendi staðfestingarkæru til
forsetans og hann hótaði að gera
það.
íslendingum tókst samt að
semja við bandarísk stjórnvöld um
veiðar á árinu 1986 án þess að
staðfestingarkæra hlytist af. Var
sæst á þá túlkun á orðalagi álykt-
unar hvalveiðiráðsins að 51%
kjöts og annarra afurða hvalveið-
anna skyldi neyta innanlands, en
49% mætti flytja út án þess að
bryti í bága við ályktunina. Sam-
komulagið þýddi raunar að stór-
auka varð hvalkjötsát á íslandi
ellegar fylla frystigeymslur eða
fleygja því- á sama tíma og hvalir
voru friðaðir.
En þegar árið eftir lögðu Banda-
ríkjamenn fram á ársfundi hval-
veiðiráðsins tillögu til ályktunar
um enn frekari takmörkun á
leyfum til hvalveiða í vísinda-
skyni. Samkvæmt henni var það
fært í vald ráðsins sjálfs að ákveða
hvort einstakar vísindaveiðar hlytu
samþykkt eða synjun, að teknu til-
liti til skýrslu vísindanefndarinnar.
Var hún samþykkt. Það var líka
ályktun sem skoraði á íslensk
stjórnvöld að afturkalla leyfi sitt til
vísindaveiða. íslensku fulltrúarnir
á fundinum mótmæltu báðum
ályktunum harðlega og lýstu þvl
yfir að þær væru með öllu ólög-
mætar, þar sem taka hvala í vís'
indaskyni væri undanþegin vald-
sviði ráðsins samkvæmt áttundu
grein stofnsáttmála þess. Ráðið
gæti ekki með ályktunum eða
öðru takmarkað viðfangsefni sem
það hefði ekkert með að gera. En
hvað sem mótbárum íslendinga
leið vofði önnur staðfestingarkæra
yfir vegna þessara ályktana
ráðsins.
Herinn og Ottawa-sam-
komulagið
íslensk stjórnvöld drógu nú
engan dul á að kæra bandaríska
viðskiptaráðherrans myndi draga
önnur samskipti ríkjanna inn '
deiluna. Mikilvægustu samskipti
landanna fyrir Bandaríkjamenn
eru samvinnan í NATO og her-
stöðin á Miðnesheiði. Utanríkis-
ráðherra þreyttist ekki á að minna
Bandaríkjamenn á skoðana-
könnun dagblaðs sem sýndi mjög
minnkandi fylgi við veru varnar-
liðsins hér á landi og fór fram á
viðræður ríkjanna „á breiðum
grundvelli." Bandaríkjamenn urðu
ekki við þeirri bón.
Formlegt samkomulag um hval-
veiðar íslendinga í vísindaskyni,
kennt við Ottawa í Kanada, tókst
að endingu með ríkjunum í sept-
ember árið 1987 eftir töluvert
brambolt. Álitu margir hér á landi
að hótanir um að láta hart mæta
hörðu hefðu þvingað Bandaríkja-
menn til samkomulagsins.
Bandaríska viðskiptaráðuneytið
skuldbatt sig til að staðfesta ekki
við forsetann að veiðar tiltekins
fjölda dýra á því ári eða í framtíð-
inni drægju úr áhrifum verndunar-
aðgerða Alþjóðahvalveiðiráðsins,
að því tilskildu að íslendingarfæru
að vísindalegum tilmælum vís-