Ægir - 01.04.1994, Blaðsíða 46

Umbrot í sjávarútvegi
Þessa dagana eru mikil
umbrot í íslenskum sjávar-
útvegi. Á Alþingi eru til um-
ræðu frumvörp til laga um
breytingar á lögum um fisk-
veiðar svo og nýtt frumvarp
um Þróunarsjóð sjávarút-
vegsins. Mál þessi hafa verið
lengi í umfjöllun í þjóðfé-
laginu og sýnist sitt hverj-
um. Samkvæmt ummælum
þingmanna og formanns
sjávarútvegsnefndar Alþing-
is virðist sem svo að þessi
frumvörp eigi ekki greiða
leið í gegnum Alþingi þrátt
fyrir að vera stjórnarfrum-
vörp. Nýjustu fregnir herma
ab tillögur frá meirihluta
sjávarútvegsnefndar geti
verið mögulegur sáttaflötur,
en þessar tillögur vekja hörð
vibbrögb hagsmunaaðila og
velta enn einum nýjum fleti
upp í þessari umræðu. Þetta
ástand kemur í sjálfu sér
ekki á óvart þar sem sjávar-
útvegsmálin eru gífurlega
mikilvæg okkur íslending-
um og einnig eru hagsmun-
ir landshluta og kjördæma
ólíkir. Þannig ganga hags-
munirnir þvert á flokksbönd
svo og blandast persónuleg-
ar skoðanir einnig í málið.
Hvernig sem þetta fer á Al-
þingi og hvort núverandi
ríkisstjórn stendur eða fellur
meb þessum málum er í
mínum augum aukaatriði.
Aðalatribið er að íslendingar
geti fundið flöt á því hvern-
ig stjórna eigi þeirri auðlind
þjóðarinnar sem öll tilvera á
þessu landi byggist á.
Hvernig er hægt að nálg-
ast þann flöt á sjávarútvegs-
málum sem bærileg sátt
gæti ríkt um? Hvergi hef ég
heyrt því mótmælt ab
vernda beri fiskimiöin við
ísland á þann hátt að nýt-
ing þeirra geti staðiö undir
því nútímaþjóðfélagi sem er
á Islandi nú. Þjóðin stóð
einhuga að útfærslu land-
helginnar úr fjórum mílum
í tólf og fiskveiðilandhelg-
innar aftur í fimmtíu mílur
og enn aftur í tvö hundruð
mílur. Þjóðin samþykkti þá
rök fiskifræðinga og notaði
þau gegn erlendum þjóðum.
Nú þegar þessi sömu rök eru
okkur ekki hagstæð viljum
við ýta þeim til hliðar, en er
það eðlilegt? Fiskifræbin er
eins og aðrar vísindagreinar
náttúrufræðinnar byggb á
samblandi athugana og lík-
indareiknings og þrátt fyrir
alla nýjustu tækni geta vís-
indamennirnir ekki sagt
okkur nákvæmlega upp á
tonn hvað mikið á að fiska
öðru vísi en veruleg óvissa
sé í dæminu. Þessu má alveg
líkja vib spár um eldgos,
jarðskjálfta, skriðuföll eða
vebrið, það er hægt að nálg-
ast fyrirbærið, en !!! Fiski-
fræðingar okkar eru álitnir
meðal fremstu sérfræðinga í
heiminum á sínu sviði, en
vísindin hafa ekki svar við
öllu og svo er einnig um
fiskifræðina. Hún veitir okk-
ur einungis þá bestu vís-
bendingu sem völ er á á
hverjum tíma um þá mögu-
leika sem eru í framvindu
einstakra fiskstofna. Sú
óvissa sem er í þessum vís-
indum hefur orðið tilefni
deilna um áreiðanleika ráb-
gjafar sem byggir á grunni
fiskifræöinnar og er það
ekki vísindum til framdrátt-
ar þegar vísindamenn hætta
að vilja skoða ný gögn á
hlutlausan hátt en afgreiða
þau fyrirfram út af borðinu
vegna þess að niðurstöður
eða ályktanir falla ekki að
þeirra eigin. Þab hlýtur að
vera skylda hvers vísinda-
manns að leita sannleikans
þótt það kosti þreytandi og
sífellda leit í nýjum og nýj-
um gögnum, gögnum sem
virðast í fyrstu vera tóm
tjara.
I ljósi ofanritaðs tel ég ab
fiskifræöingar eigi einungis
að upplýsa um ástand fiski-
stofna og umhverfisskilyrða
í hafinu með þeim eðlilegu
fyrirvörum sem vísindin
setja um áreiðanleika slíkra
upplýsinga. Það er síban
annarra að meta áhrif þessa
á þjóðfélagið og loks taka þá
endanlegu ákvörðun sem er
hvað mikið má veiba og
hvernig það er veitt og
hvenær, svo og hvernig afl-
inn er nýttur og meðhöndl-
aöur áður en lokaafurðin er
seld. Þessum þætti hefur
verið gefinn alltof lítill
gaumur og umræðan hefur
ekki verið um þjóðhagslega
hagkvæmni heldur hvernig
hver og einn passar núver-
andi hagsmuni sína sem
best. Það er Alþingis að taka
þessar ákvarðanir, til þess
hafa þeir verið kjörnir af
þjóbinni, en ég tel eölilegt
ab leitað verði til hags-
munaaðila og sérfræðinga á
þessum sviðum til upplýs-
ingar og ráðgjafar. Þetta er
væntanlega það sem sjávar-
útvegsnefnd Alþingis er ab
gera þessa dagana og von-
andi verður niðurstaðan
þannig ab heildarhagsmunir
þjóðarinnar verði tryggðir.
Þessi eilífa umræða og
breytingar í umhverfi sjáv-
arútvegsins er skiljanleg í
Ijósi þess hve mikilvæg at-
vinnugrein sjávarútvegur er
hér á landi. Sérstaklega
vegna þess verða stjórnvöld
að skapa atvinnugreininni
rekstrarramma sem ekki er í
sífelldri breytingu. Þeir abil-
ar sem reka fyrirtæki í grein-
inni kvarta yfir því ab þeir
séu ekki fyrr búnir ab aðlaga
sig ab nýjum reglum stjórn-
valda og gera vemlegar
breytingar á fyrirtækjum
sínum þegar snarlega er
söðlað um og öllu breytt aft-
ur. Þannig veröur fyrirtækið
verr statt í nýju umhverfi en
það hefði verið áður en
breytingar á því voru gerðar
og þá em undanskildar
breytingar frá hendi náttúr-
unnar. Hér þarf breytt
vinnubrögð, bæði af hálfu
stjómvalda sem af hálfu
hagsmunaaðila í sjávarút-
vegi. Móta þarf langtíma-
stefnu í sjávarútvegsmálum
sem tekur ekki einungis mið
af fiskveiðihagsmunum
heldur einnig hvernig á ab
vinna og selja aflann. Koma
þarf á fiskveiðistjórnunar-
kerfi sem tekur mið af þessu
og hagsmunaaðilar í sjávar-
útvegi þurfa að samstilla sín
hljóðfæri svo stjórnvöld eigi
möguleika á ab skilja h.verj-
ar eru þarfir atvinnugreinar-
innar. Hér er fram undan
gríðarlegt verk.
Bjami Kr. Grímsson
46 ÆGIR APRÍL 1994