Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 38

um verulegar vanefndir á skuldbindingum sínum samkvæmt samningi og hefur
ekki bætt úr þeim innan sanngjarns frests, sem verkkaupi setur fram í skriflegri
viðvörun. Eins geta sérstakar ástæður í einstaka tilvikum leitt til þess, að
kröfuhafi verði að beina áskorun til skuldara um réttar efndir, áður en til riftunar
kemur, sbr. H 1987 560 (Isafoldarprentsmiðja).
Loks skal þess getið í þessu sambandi, að samkvæmt 7. gr. aðfl. gildir sú
regla, að áður en aðfarar verður krafist fyrir kröfu, sem talin er í 5., 6., 7., 8. eða
10. tl. 1. mgr. 1. gr. þeirra laga, og eftir að slík krafa er komin í gjalddaga, skal
gerðarbeiðandi beina greiðsluáskorun til gerðarþola með minnst fimmtán daga
fyrirvara. Skal þar tekið fram, að aðfarar verði krafist fyrir skuldinni, ef áskor-
uninni er ekki sinnt. Eins skal farið, þegar krafist er aðfarar í skjóli ábyrgðar
samkvæmt 2. mgr. 3. gr. aðfl., þótt aðfararheimild eigi undir önnur fyrirmæli 1.
mgr. 1. gr. Um almenna greiðsluáskorun fyrir kröfum samkvæmt 9. tl. 1. gr. aðfl.
er fjallað í 8. gr. aðfl.
1.4 Efnisreglur og réttarfarsreglur
Þó svo að heimild kröfuhafa lil þess að krefjast efnda in natura sé að megin-
stefnu til alltaf fyrir hendi samkvæmt efnisreglum, geta réttarfarsskilyrði þó gert
það að verkum, að ekki sé alltaf hægt að fá efndir kröfu beinlínis samkvæmt
aðalefni samnings hjá dómstólum. Gera þarf greinarmun í fyrsta lagi á efnis-
reglum kröfuréttarins, sem segja til um það, hvenær hægt er að krefjast greiðslu;
í öðru lagi á réttarfarsreglum, sem segja fyrir um skilyrði málshöfðunar og
dóms, og í þriðja lagi á þeim réttarfarsreglum, sem segja fyrir um skilyrði að-
farar. Samspil þessara þriggja þátta getur ráðið því, hvort efndir in natura nái
fram að ganga. Þó svo að fyrstu tvö skilyrðin séu fyrir hendi, þ.e. skilyrði þess
að krefjast greiðslu og fá dóm fyrir kröfu sinni, er ekki þar með sagt, að skilyrð-
um aðfarar sé fullnægt.
Ef mál er höfðað til úrlausnar um rétt eða skyldu, sem sóknaraðili játar, að sé
enn ekki orðin til, eða það er sýnt með öðrum hætti, skal vísa máli frá dómi, sbr.
1. mgr. 26. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991 (eml.).
Ef krafist er dóms um skyldu, sem fullnægja mætti með aðför, og hún reynist
hvíla á vamaraðila eða getur hvílt á honum, en sá tími er ókominn, sem hann
verður krafinn um efndir, þegar mál er dómtekið, þá skal sýkna vamaraðila að
svo stöddu, sbr. 2. ntgr. 26. gr. eml. Sjá til athugunar úr gildistíð laga nr. 85/1936
H 1971 1004 (Gríntshagi) og H 1987 1374 (Samvinnufélagið Hreyfill).
H 1971 1004. Árið 1957 úthlutaði borgarsjóður Reykjavíkur GSS leigulóð undir
einbýlishús við Grímshaga í Reykjavík. Stærð lóðarinnar skyldi vera samkvæmt
uppdrætti. Þau mistök urðu í mælingadeild borgarinnar við gerð uppdráttarins, að
þess var eigi gætt að auðkenna skika, er á stóð steinskúr í eigu SÁ. Þá var þess ekki
gætt að hafa fyrirvara í lóðarsamningi um, að lóðarskiki þessi væri undanþeginn
lóðarúthlutuninni. Vorið 1958 lágu fyrir uppdrættir að húsi á lóðinni við Grímshaga,
sem hlutu staðfestingu byggingaryfirvalda. Við byggingu var ókleift að byggja bíl-
294