Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 60

í stjórnunarábyrgðinni felst, að samningsaðili ber ábyrgð á efndum kaup-
samningsins, nema því aðeins að einhver sú hindrun standi í vegi fyrir efnd-
um, sem hann getur ekki sigrast á. Abyrgðarreglan hefur einkenni vísireglu,
og geta áhrif hennar samkvæmt því verið mismunandi eftir því í hvers konar
samböndum henni er beitt, og þar hefur eðli kaupa ekki hvað síst þýðingu.
Samkvæmt því má segja, að ábyrgð seljanda sé strangari eftir því sem teg-
undareinkenni skyldunnar eru meiri og möguleikinn og þörfin á staðgöngu-
ráðstöfunum er meiri. Þetta þýðir, þegar um er að ræða vörur, sem ákveðnar
eru eftir tegund og þær eru almennt til á þeim markaði, sem um ræðir, að
yfirleitt er um bótaábyrgð seljanda að ræða. Þá er og ástæða til að leggja
áherslu á, að sé hindrun fyrir hendi, leysir hún ekki undan bótaábyrgð í lengri
tíma en hún varir, sbr. 3. mgr. 26. gr. og 1. mgr. 40. gr. laganna.44
Munurinn á reglum kpl. nr. 50/2000 og eldri lögum frá 1922 er helstur sá, að reglur
nýju laganna eru fyllri og ábyrgðin er heldur mildari í samanburði við tegundarkaup
samkvæmt eldri lögum. Það birtist í því, að þess er ekki fortakslaust krafist, að
ómöguleikinn sé algerlega hlutlægur, og þær tegundir hindrana, sem leyst geta undan
ábyrgð, eru ekki takmarkaðar á sama hátt og í eldri lögum. I einstaklega ákveðnum
kaupurn leiðir stjómunarábyrgðarreglan til heldur strangari ábyrgðar en samkvæmt
eldri rétti, m.a. vegna þess, að ekki er krafist sakar hjá seljanda. En þar sem inntak
stjómunarábyrgðar er mismunandi eftir eðli kaupa, verður munurinn í framkvæmd
þó ekki ýkja mikill í dæmigerðum einstaklega ákveðnum kaupunr. Stjórnunarábyrgð-
arreglan nær til allra þeirra tilvika, sem féllu undir 23. gr. eldri laga.45
Til þess að seljandinn losni undan skaðabótaábyrgð skv. 1. málsl. 1. mgr.
þarf fjórum mismunandi skilyrðum, sem fram koma í 2. málsl. ákvæðisins,
að vera fullnægt. I fyrsta lagi þarf að vera fyrir hendi hindrun, sem veldur
afhendingardrætti og stendur í vegi fyrir umsömdum efndum. I öðru lagi
þarf hindrunin að vera þess eðlis, að seljandinn fái ekki við hana ráðið, þ.e.
hún sé honum ofviða. í þriðja lagi þarf hindrunin að vera þess eðlis, að ekki
sé með sanngirni unnt að ætlast til þess, að seljandinn hafi haft hana í huga
við samningsgerðina. í fjórða lagi er það skilyrði, að ekki sé með sanngirni
unnt að ætlast til þess, að seljandinn geti komist hjá eða sigrast á afleiðingum
hindrunarinnar. Verður hér á eftir gerð grein fyrir hinum einstöku skilyrð-
um.46
Aðumefnd fjögur skilyrði eru nátengd innbyrðis og í öllum tilvikum
skiptir tegund kaupanna miklu máli. Því meira sem söluhlutur er tegundar-
ákveðinn, þeim mun meiri möguleika hefur seljandi að jafnaði að útvega
aðra hluti í staðinn. Abyrgð hans verður því metin á strangari mælikvarða í
slíkum tilvikum. Sé auðvelt að útvega aðra tegundarákveðna hluti, nálgast
ábyrgð seljanda að vera hlutlæg. Sé um einstaklega ákveðin kaup að ræða, er
44 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 87-88.
45 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 87-88.
46 Um framangreind skilyrði sjá Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 88-89.
316