Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 62

ingsgerðina. Ákvæðið er til viðbótar reglum kpl. um lausn undan skaða-
bótaskyldu.48
Að hvaða marki unnt er að segja, að atvik hindri efndir á réttum tíma, mun
í mörgum tilvikum fara eftir því, hvenær atvikið ber að höndum. Þótt um sé
að ræða gjaldgengan einstaklega ákveðinn hlut, sem auðveldlega verður
bættur með öðrum, getur tilviljunarkennt tjón, sem verður í flutningi til
afhendingarstaðar, gert það ókleift fyrir seljanda að afhenda hann á réttum
tíma. Hafi tjón orðið, meðan hlutur var enn á lager seljanda, er á hinn bóginn
ekki um neina hindrun að ræða, ef seljandinn getur afhent annan hlut af sama
lager.
Við mat á því, hvað telst hindrun, skiptir efni samningsins ekki síst máli
og þá umfram allt eðli þeirrar greiðslu sem seljandinn á að láta í té sam-
kvæmt samningnum. Eðli kaupa hefur einnig þýðingu varðandi skilyrði ann-
arra ábyrgðarleysisástæðna.49
4.5.4 Hindrun sé seljanda ofviða
Annað skilyrði þess, að um ábyrgðarleysi geti verið að ræða, snýst um
það, að hindrun sé þess eðlis, að seljandinn fái ekki við hana ráðið, þ.e. hún
sé honum ofviða. Seljandinn er ávallt ábyrgur vegna atvika og aðstæðna, er
falla innan þeirra marka, sem hann fær ráðið við, og skiptir þá ekki máli,
hvort um sök er að ræða af hans hálfu eða ekki. Hér verður því ekki um neitt
gáleysismat að ræða. Það nægir, að vanefndir megi rekja til atvika, sem
rúmast innan þeirra marka, sem seljandinn fær ráðið við.
Dæmigerð tilvik, sem það á við um, eru öll atvik, sem rekja má til seljand-
ans sjálfs, starfsmanna hans eða manna, sem hann samkvæmt almennum
reglum ber ábyrgð á. Er þá ekki átt við afhendingaraðila, sbr. um það efni
ákvæði 2. mgr. 27. gr. Öll atvik, sem gerast í fyrirtæki seljanda, má því að
jafnaði rekja til þess, sem hann getur haft stjórn á samkvæmt framansögðu.
Þó myndu verkföll til þess að knýja fram almennar launahækkanir í viðkom-
andi starfsgrein falla utan þess, sem seljandinn fær ráðið við í skilningi
ákvæðisins. Annað myndi þó að öllum líkindum gilda um ólögmætt verkfall
í fyrirtæki seljanda, en við það yrði seljandinn talinn fá ráðið í þessum skiln-
ingi.
Atvik, sem beint eða óbeint eru komin undir eigin aðgerðum eða ráð-
stöfunum seljanda, er hann einnig talinn fá ráðið við í þessu sambandi. Þetta
á við um allt, sem unnt er að hafa stjórn á eða hafa áhrif á með skipulagn-
ingu, stjórnun eða eftirliti í því fyrirtæki, sem um er að tefla. Því verður
seljandi alltaf ábyrgur, ef ástæður atvikanna má rekja til þess, hvernig fyrir-
tæki hans er stjórnað. Hér getur t.d. verið um að tefla ranga útreikninga á
framleiðslugetu fyrirtækis eða tæknileg vandamál við framleiðsluvélar
48 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 89.
49 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 89.
318