Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Qupperneq 9

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Qupperneq 9
eins og áður segir, og því þarf að kanna hinn hugmyndalega og sögulega bakgmnn. í öðru lagi þurfa dómstólar oft að fást við efni sem lögfræðin ein á ekki svör við. Þótt meginviðfangsefni dómstólanna sé að leysa úr réttarágreiningi og dæma í refsimálum verður að líta til þess að úrlausnir dómstóla eru oft byggðar á öðru en lögfræðilegum álitaefnum eingöngu. Stundum er úrlausn háð því að tekin hafi verið afstaða til atriða sem byggð eru á mati, t.d. hagsmunamati eða mati á gögnum með hliðsjón af því hvað telst sannað og hvað ekki. Starfsemi dómstólanna er því hvorki byggð á hreinum lögfræðilegum grunni né verður leitað til lögfræðinnar einnar þegar verksvið dómstóla er skilgreint. Þetta þarf að hafa í huga, meðal annars þegar metið er hverjum hæfileikum dómarar þurfa að vera búnir. í lokin verða dregnar ályktanir um meginatriðin, sem hér verður fjallað um, og gerð nánari grein fyrir forsendum þess að dómstólamir njóti trausts og að þeir geti gegnt því hlutverki sem þeim er ætlað í réttarríkinu. 2. UM RÉTTARRÍKIÐ OG HLUTVERK DÓMSTÓUA Með upplýsingastefnunni komu fram nýjar hugmyndir í lok 17. aldar og á 18. öld sem ætlað var að kollvarpa fyrri kenningum um að vald konungsins kæmi frá Guði. Samkvæmt kenningum enska heimspekingsins John Locke í riti hans Ritgerð um ríkisvald er grundvöllur ríkisvalds einskonar sáttmáli sem tryggir frið, allsherjarreglu og frelsi samfélagsþegnanna. Samkvæmt þessu kemur ríkisvaldið frá samfélagsþegnunum en ekki frá Guði.1 Þessar og fleiri slíkar hugmyndir um ríkisvaldið og réttlætingar fyrir því komu meðal annars fram í tilefni af ófriði og valdabaráttu sem þá ríkti um alla Evrópu og brýnt var að uppræta. Því var ljóst að vald þurfti að vera til staðar sem gat sett niður deilur og tryggt þar með öryggi og frið. I tilvitnuðu riti má segja að settar séu fram kenningar um grundvallaratriði réttan íkisins. Kenningamar um réttarríkið eru byggðar á réttarheimspekilegri eða stjóm- spekilegri hugmyndafræði. Skilgreiningar á réttarríkinu eru þó ekki einhlítar enda hafa fræðimenn, einkum réttarheimspekingar, lagt mismunandi áherslur í umfjöllun og útskýringum á réttarríkishugtakinu. Kenningar um réttarríkið eru því margvíslegar og geta verið flóknar. Þær þarf þó að skilgreina til þess að unnt verði að meta hvort grundvallarreglur, sem hugmyndirnar um réttarríkið eru reistar á, hafi verið virtar. Hér verða aðeins settar fram skilgreiningar sem mestu máli skipta fyrir það efni sem hér er til umfjöllunar. Hvergi er að finna í lögum, hvað þá í stjómarskrá, almenna heildstæða skil- greiningu á hugtakinu „réttarríki“ I almennri umræðu sem og í lögfræðilegri umfjöllun er þó einatt vísað til þess að tiltekin atriði samræmist ekki grund- vallarhugmyndum um réttarríkið. Þar er átt við ákveðnar grundvallarreglur, sem taldar eru gilda og nauðsynlegt sé að virða, til að unnt sé að tala um réttarríki. Við skilgreiningar á réttarríkishugtakinu getur þurft að grípa til þess að lýsa 1 Ritgerð Locke kom fyrst út í London 1689 eins og fram kemur á bls. 9 í inngangskafla eftir Atla Harðarson í útgáfunni sem hér er vitnað til. 467
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.