Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 12

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 12
réttmæta ástæðu til að draga það í efa. Sjálfstæðir og hlutlausir dómstólar eru ein meginforsendan fyrir því að þeir njóti trausts. Sjálfstæði dómsvaldsins þarf að skilgreina nánar, en um það verður betur fjallað í kafla 4 og um hlutleysið í kafla 5. Samkvæmt grundvallarreglum og kröfum réttarríkisins verður einnig að gæta þess að allir njóti jafnræðis í lagalegu tilliti. Jafnræði verður að vera til staðar, bæði samkvæmt lögum og fyrir dómstólum. I jafnræðisreglunni felst að dómstólar gæti samræmis við meðferð og úrlausnir mála. Þessari reglu er ætlað að tryggja að sama regla gildi um alla sem eins er ástatt um. Tilgangurinn með reglunni um að dónta þurfi að rökstyðja er meðal annars sá að þannig verði unnt að sjá hvemig niðurstaðan hefur verið fengin, að lög hafi ráðið henni og að óhlutdrægni og jafnræðis hafi verið gætt.5 Rökstuðningnum er því meðal annars ætlað að koma í veg fyrir að dómsúrlausnir verði byggðar á geðþóttaákvörð- unum dómarans. Reglur um meðferð mála fyrir dómstólum eiga að vera bundnar í lögum. Meðferð dómsntála á því heldur ekki að fara að geðþótta dómara. Slíkar reglur verða að tryggja réttláta málsmeðferð fyrir dómi. Lög og dómstólar réttarríkisins hafa sameiginlega það meginhlutverk að vemda borgarana og tryggja jafnræði þeirra og annarra sem réttinda njóta. Dómstólamir fara jafnframt með það hlutverk að tryggja réttaröryggið eins og áður greinir. Þar sem úrlausnir dómstóla í hverju máli eru þar að auki endan- legar um deiluna, sem þar hefur verið uppi, er enn eitt meginhlutverk dómstól- anna að setja niður deilur og tryggja þar með frið í samfélaginu. Þetta hlutverk hefur lengi verið í höndum þeirra sem með dómsvaldið hafa farið, sem eflaust má telja upprunalegasta hlutverk dómsvaldsins. Nútíma skilgreiningar á hlut- verki dómstólanna í réttarríkinu, kenningar um þrígreiningu ríkisvaldsins og kröfur um sjálfstæða dómstóla komu til löngu síðar. Tilgangurinn með hugmyndinni að réttarríkinu er einkum sá að tryggja friðhelgi einstaklingsins svo og almennt réttaröryggi og frið í þjóðfélaginu. Þjóðfélagsskipanin á að byggjast á lögum. Eitt meginhlutverk dómstóla er að tryggja, þegar það á við, að virtar séu leikreglur réttarríkisins en dómstólum ber að leysa úr deilum, sem spretta af réttarágreiningi, af hlutleysi á grundvelli réttarreglna. Aðgerðir ríkisvaldsins verða að byggjast á lögum og því er lög- unum ætlað að koma í veg fyrir ofríki ríkisvaldsins. Vörn einstaklingsins er lögin sem vemda hann gegn ofríki og ógnarstjóm. Ef lögin eru ekki virt eiga einstaklingar og aðrir þess kost að leita til dómstóla til að ná fram rétti sínum. Forsenda fyrir því að um réttarríki sé að ræða er að óháður og óhlutdrægur dómstóll skeri úr um réttindi borgaranna. Að öðrum kosti er þessi réttur ekki annað en orðin tóm. Dómstólar verða jafnframt að njóta trausts, ella er hætta á að þeim verði ókleift að tryggja réttaröryggi og frið og þar með uppfylla þeir ekki meginskyldurnar sem á þeim hvfla. Þannig verður stjórnarfyrirkomulag og 5 Reglan um að dóma skuli rökstyðja kemur fram í 1. mgr. f-liðar 114. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991 og 1. mgr. 135. gr. laga um meðlerð opinberra mála nr. 19/1991. 470
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.