Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 14

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 14
lýðræðisríkja. Settar voru stjómarskrár í Norður og Vestur-Evrópu sem byggðu á þessum grundvallarhugmyndum um valdastofnanir þjóðfélagsins og þrígrein- ingu ríkisvaldsins. I Bandaríkjum Norður-Ameríku hafði verið sett stjómarskrá sem einnig var byggð á þessu. Hugmyndir um stjómskipulega stöðu dóm- stólanna voru betur útfærðar í þessum stjórnarskrám en gert var með kenn- ingum Montesquieu, einkum í stjórnarskrá Bandarrkjanna. Samkvæmt meginkenningunni, sem reglan um þrígreiningu valdsins er byggð á, skyldi hver hinna þriggja valdaþátta vera sjálfstæður gagnvart hinum. Jafnframt felst í kenningunni að hver þessara þátta takmarki vald hinna. Þannig fyrirkomulag á að tryggja öryggi borgaranna gegn því að þeir verði beittir misrétti af ríkisvaldinu og geðþóttaákvörðunum þeirra sem með völdin fara. Tilgangurinn með þrískiptingu valdsins var því sá að veita borgurunum vemd gagnvart ríkisvaldinu. Islenska stjórnarskráin byggir á þessari hugmyndafræði og kveður á um meðferð ríkisvaldsins, þar á meðal í 2. gr. um þrígreiningu þess í löggjafarvald, framkvæmdarvald og dómsvald. Reglan um þrígreiningu ríkisvaldsins er þannig lögfest í stjórnarskránni og hún er byggð á þeirri hugmyndafræði að valdið þurfi að takmarka. Valdið er í fyrsta lagi takmarkað með því að það má ekki vera allt á einni hendi og þess vegna er því þrískipt, í löggjafarvald, framkvæmdarvald og dómsvald. I öðru lagi felast takmarkanirnar í því að hverjum hinna þriggja þátta er ætlað að takmarka vald hinna tveggja. Þannig takmarkar löggjafarvaldið dómsvaldið með því að skipan dómsvaldsins er ákveðin með lögum samkvæmt 59. gr. stjómarskrárinnar og dómendur mega aðeins dæma eftir lögunum samkvæmt 61. gr. hennar. Dómsvaldinu er ætlað að takmarka löggjafarvald og framkvæmdarvald og hafa eftirlit með þeim þáttum, en samkvæmt venjuhelgaðri reglu dæma dómendur ekki eftir lögum sem fara í bága við stjórnarskrá7 og þeir dæma unr embættistakmörk yfirvalda samkvæmt 60. gr. stjórnarskrárinnar. Þetta er mjög mikilvægt að hafa í huga þegar vald- heimildirnar eru skilgreindar. 4. SJÁLFSTÆÐI DÓMSVALDSINS í stjórnarskránni kemur fram sú grundvallarregla að dómsvaldið sé aðskilið frá löggjafar- og framkvæmdarvaldinu. Sjálfstæði dómsvaldsins gagnvart þeim þáttum ríkisvaldsins er nauðsynlegt þar sem dómsvaldinu er ætlað að hafa eftirlit með þeim. Auk þess hafa tekið gildi með lögum frá 1994 ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu og breytingar voru gerðar á stjómarskránni á árinu 1995 sem kveða á um rétt hvers borgara til að fá úrlausn um réttindi sín 7 Reglan byggist á kenningum um rétthæð réttarheimildanna en hún er skilgreind þannig að stjórnarskráin sé rétthærri réttarheimild en almenn lög og því verði þau að víkja stangist þau á við fyrirmæli í stjómarskrá. 472
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.