Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 17

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Page 17
hendi á eigin ábyrgð. Við úrlausn máls fari þeir eingöngu eftir lögum og lúti þar aldrei boðvaldi annarra. Sama regla kemur fram í 61. gr. stjórnarskrárinnar þar sem segir að dómendur skuli í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum, eins og áður hefur komið fram. Samkvæmt þessu ber dómara að leysa úr máli á þann hátt sem lög og aðrar réttarheimildir mæla fyrir um. Þar með verður dómari að gæta þess að úrlausnir séu byggðar á viðeigandi laga- sjónarmiðum, hefðum og lögskýringaraðferðum, svo og öðrum viðmiðunum og aðferðum sem notaðar eru við úrlausnir á lögfræðilegum ágreiningsefnum þar sem samræmis hefur verið gætt. Sjálfstæði dómara er takmarkað að þessu leyti. Lög eru sett af lýðræðislega kjörnum fulltrúum og staðfest af forseta lýðveldisins samkvæmt 26. gr. stjórnarskrárinnar, en lögunum ber bæði stjórn- völdum og dómstólum að fara eftir. Hlutverk dómstóla er að skera úr um álitaefni sem borin eru undir þá, þar á meðal um það hvort lög fari í bága við stjórnarskrá eða hvort stjórnvöld hafi farið að lögum. Því er nú oftar borið við í dómsmálum en áður að lög samræmist ekki stjómarskrá og dómsmálum hefur fjölgað þar sem krafist er endurskoðunar á stjómvaldsákvörðunum eða farið er fram á skaðabætur vegna ólögmætra aðgerða stjórnvalda. Til þess að dóm- stólarnir geti skorið úr um þetta af hlutleysi þurfa þeir að vera sjálfstæðir gagn- vart öðram þáttum ríkisvaldsins. Sjálfstæðið þarf jafnframt að vera sýnilegt þannig að hver og einn þurfi ekki að vera í vafa um að leyst sé úr dómsmálum af sjálfstæðu og óháðu dómsvaldi. Þær skoðanir hafa ítrekað komið fram á opinberum vettvangi að sjálfstæði dómstólanna sé ekki nægilegt, einkum gagn- vart framkvæmdarvaldinu. I kröfunni um aukið sjálfstæði dómsvaldsins felst krafa um sterkara dómsvald og þar með aukið réttaröryggi. 5. HLUTLEYSIÐ I kröfu réttarrrkisins um hlutlaust dómsvald felst að leyst skuli úr dóms- málum af óhlutdrægum og óvilhöllum dómara. Aðstæður verða enn fremur að vera þannig að ekkert sé til þess fallið að draga megi óhlutdrægni dómara með réttu í efa. Hlutleysið þarf því, á sama hátt og sjálfstæðið, að vera sýnilegt. Þess vegna er ekki nægilegt að dómarinn sé í raun hlutlaus heldur verður að sjást að hlutleysinu megi treysta. Ef hlutleysið er ekki tryggt að þessu leyti veikir það tiltrú manna á því að dómsvaldið uppfylli réttmætar kröfur sem gerðar eru til þess. Til marks um það hvort dómari geti talist hlutlaus verður einkum að miða við að hann hafi ekki sjálfur hagsmuni af úrlausninni. Hann má heldur ekki tengjast málinu eða hafa komið að því áður á þann hátt sem gerir hann van- hæfan til að fara með það, og hann má ekki hafa tengsl við málsaðila eða aðra sem koma fram fyrir hann eða eru vitni í máli. Dómari má heldur ekki vera háður stjómvöldum eða öðrum, svo sem hagsmunaaðilum eða þrýstihópum, á þann hátt að haft geti áhrif á afstöðu hans í tilteknum málum. Opinber gagnrýni má heldur ekki hafa áhrif á störf dómarans þannig að hún ógni hlutleysi hans. Allir verða að geta treyst því að dómarar dæmi eftir lögunum en ekki eftir 475
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.