Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 17

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 17
hendi á eigin ábyrgð. Við úrlausn máls fari þeir eingöngu eftir lögum og lúti þar aldrei boðvaldi annarra. Sama regla kemur fram í 61. gr. stjórnarskrárinnar þar sem segir að dómendur skuli í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum, eins og áður hefur komið fram. Samkvæmt þessu ber dómara að leysa úr máli á þann hátt sem lög og aðrar réttarheimildir mæla fyrir um. Þar með verður dómari að gæta þess að úrlausnir séu byggðar á viðeigandi laga- sjónarmiðum, hefðum og lögskýringaraðferðum, svo og öðrum viðmiðunum og aðferðum sem notaðar eru við úrlausnir á lögfræðilegum ágreiningsefnum þar sem samræmis hefur verið gætt. Sjálfstæði dómara er takmarkað að þessu leyti. Lög eru sett af lýðræðislega kjörnum fulltrúum og staðfest af forseta lýðveldisins samkvæmt 26. gr. stjórnarskrárinnar, en lögunum ber bæði stjórn- völdum og dómstólum að fara eftir. Hlutverk dómstóla er að skera úr um álitaefni sem borin eru undir þá, þar á meðal um það hvort lög fari í bága við stjórnarskrá eða hvort stjórnvöld hafi farið að lögum. Því er nú oftar borið við í dómsmálum en áður að lög samræmist ekki stjómarskrá og dómsmálum hefur fjölgað þar sem krafist er endurskoðunar á stjómvaldsákvörðunum eða farið er fram á skaðabætur vegna ólögmætra aðgerða stjórnvalda. Til þess að dóm- stólarnir geti skorið úr um þetta af hlutleysi þurfa þeir að vera sjálfstæðir gagn- vart öðram þáttum ríkisvaldsins. Sjálfstæðið þarf jafnframt að vera sýnilegt þannig að hver og einn þurfi ekki að vera í vafa um að leyst sé úr dómsmálum af sjálfstæðu og óháðu dómsvaldi. Þær skoðanir hafa ítrekað komið fram á opinberum vettvangi að sjálfstæði dómstólanna sé ekki nægilegt, einkum gagn- vart framkvæmdarvaldinu. I kröfunni um aukið sjálfstæði dómsvaldsins felst krafa um sterkara dómsvald og þar með aukið réttaröryggi. 5. HLUTLEYSIÐ I kröfu réttarrrkisins um hlutlaust dómsvald felst að leyst skuli úr dóms- málum af óhlutdrægum og óvilhöllum dómara. Aðstæður verða enn fremur að vera þannig að ekkert sé til þess fallið að draga megi óhlutdrægni dómara með réttu í efa. Hlutleysið þarf því, á sama hátt og sjálfstæðið, að vera sýnilegt. Þess vegna er ekki nægilegt að dómarinn sé í raun hlutlaus heldur verður að sjást að hlutleysinu megi treysta. Ef hlutleysið er ekki tryggt að þessu leyti veikir það tiltrú manna á því að dómsvaldið uppfylli réttmætar kröfur sem gerðar eru til þess. Til marks um það hvort dómari geti talist hlutlaus verður einkum að miða við að hann hafi ekki sjálfur hagsmuni af úrlausninni. Hann má heldur ekki tengjast málinu eða hafa komið að því áður á þann hátt sem gerir hann van- hæfan til að fara með það, og hann má ekki hafa tengsl við málsaðila eða aðra sem koma fram fyrir hann eða eru vitni í máli. Dómari má heldur ekki vera háður stjómvöldum eða öðrum, svo sem hagsmunaaðilum eða þrýstihópum, á þann hátt að haft geti áhrif á afstöðu hans í tilteknum málum. Opinber gagnrýni má heldur ekki hafa áhrif á störf dómarans þannig að hún ógni hlutleysi hans. Allir verða að geta treyst því að dómarar dæmi eftir lögunum en ekki eftir 475
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.