Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 20

Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 20
 pólitískra álitaefna ætti þess vegna heldur ekki að koma fram í dómi. Stundum eru úrlausnarefnin þó þannig að ekki verður hjá því komist að taka afstöðu til álitaefna sem snúast um ágreiningsefni sem ættu betur heima á vettvangi stjómmálanna. Þar er dómaranum vissulega vandi á höndum. Hann kann í þeim tilvikum að eiga í erfiðleikum með að sýna fram á að hlutleysis hafi verið gætt við dómsúrlausnina. Þar sem slík ágreiningsefni eru æ oftar borin undir dóm- stóla þarf óhjákvæmilega að gera auknar kröfur um óvilhalla dóniara. Þetta þarf að hafa í huga þegar skilgreint er hvað átt er við með því að gæta þurfi að hlut- leysi dómsvaldsins. Gæti dómarar ekki fyllsta hlutleysis við úrlausnir mála er dómsvaldið ófært um að tryggja réttaröryggið með viðunandi hætti. Með því er einnig grafið undan trausti sem dómstólamir verða að njóta. Með kröfunni um sterkara og sjálfstæðara dómsvald er enn brýnna en ella að gæta að reglunni um hlutleysi dómsvaldsins. 6. DÓMSVALDIÐ OG NÚTÍMADÓMSTÓLAR Dómsvaldið er ekki sérstaklega skilgreint í stjórnarskránni. I einstökum ákvæðum hennar og í réttarfarslögum og lögum um dómstóla kemur hins vegar fram hvert hlutverk dómstólanna er, og má af þessum réttarheimildum ráða til hvers dómsvaldið tekur. Dómsvaldið er enn fremur að hluta til unnt að skil- greina út frá valdsviði annarra æðstu stofnana þjóðfélagsins, en hverjum hinna þriggja þátta ríkisvaldsins er ætlað ákveðið hlutverk. Ekki er gert ráð fyrir að hver þeirra fari inn á valdsvið hinna þótt hverjum þeirra sé ætlað að takmarka vald hinna eða hafa eftirlit með þeim eins og hér að framan er lýst. Það veldur því þó að skipting rrkisvaldsins í þrjá aðskilda þætti er ekki eins greinileg og ætla mætti og æskilegt væri ef aðeins væri stefnt að því að hafa reglumar um hlutverk og valdsvið dómstóla sem skýrastar og einfaldastar. Þetta gerir skilgreiningar á dómsvaldinu erfiðari og flóknari en ella. Starfsemi dómstóla og þróun dómsvaldsins hefur enn fremur oft verið háð þjóðfélagsaðstæðum hverju sinni.14 Þess vegna geta kröfur sem gerðar eru til dómstólanna verið breytilegar, enda er eðlilegt að þær séu háðar aðstæðum og þróun á hverjum stað og tíma. Örar breytingar í þjóðfélaginu geta kallað á breytt hlutverk dómsvaldsins þrátt fyrir að lagaákvæðin hafi lítið eða ekkert breyst, og án þess að grundvöllurinn eða hugmyndafræðin, sem starfsemi dóm- stólanna er byggð á, hafi í raun breyst. Skilgreiningar á hlutverki dómstólanna í réttarríkinu getur því þurft að endurskoða þar sem tekið er tillit til eðlilegrar þróunar dómsvaldsins og aðlögunar þess í nútímasamfélagi. Slíkar breytingar geta t.d. valdið því að dómsvaldið teygi sig of langt og fari með því út fyrir valdsvið sitt og inn á valdsvið löggjafar- eða fram- kvæmdarvaldsins. Það er auðvitað ekki æskilegt og ekki til þess ætlast, enda er 14 í greinum Hreins Loftssonar: „Efling dómsvalds'* og „Leitin að réttlátari dómstólum" eru fróðleg og greinargóð yfirlit yfir þróun dómsvaldsins í Evrópu og Bandaríkjum Norður-Ameríku. 478
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Tímarit lögfræðinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.