Tímarit lögfræðinga - 01.12.2004, Síða 27

Þegar þetta er allt saman haft í huga verður að líta svo á að dómsúrlausnir
séu ekki að öllu leyti eða óhjákvæmilega lögfræðilegar þrátt fyrir að þær snúist
að meira eða minna leyti um að leysa úr hinni lögfræðilegu deilu. Af þessum
ástæðum meðal annarra eru úrlausnir dómara heldur ekki endilega fyrirsjáan-
legar þótt lög eigi að vera fyrirsjáanleg. Inn í úrlausn dómsins blandast oft ýrnis
atriði sem þurfa ekki endilega að vera mjög lögfræðileg. Dómarinn þarf að velja
rökin fyrir niðurstöðunni í hverju máli, en í því sambandi getur skipt mjög miklu
máli hverjum augum hann lítur á það sem fram hefur komið. Honum ber þó
ávallt að forðast að láta einstaklingsbundnar skoðanir hafa áhrif á það hvemig
hann lítur á málið eða á hvem hátt hann færir rök fyrir niðurstöðunni, en gæti
hann þess ekki getur verið ástæða til að draga óhlutdrægni hans í efa. Sjálfstæði
dórnara er enn fremur takmarkað af því að hann láti ekki einstaklingsbundnar
skoðanir hafa áhrif á dómsúrlausnir enda gæti með því skapast sú hætta að
samræmis verði ekki gætt. Engu að síður getur dómara þótt tiltekin atriði skipta
miklu máli sem öðrum gæti þótt litlu máli skipta. Dómari verður að sjálfsögðu
að forðast allar öfgafullar skoðanir. Þar sem honum ber að líta á úrlausnarefnið
út frá almennum viðmiðunum þarf hann að bera skynbragð á hver þau eru og
hvernig þau hafi áhrif eða geti átt við um það mál sem um ræðir hverju sinni.
Meta þarf málið í heild en ekki út frá afmörkuðum atriðum sem ættu í raun ekki
að skipta máli ef lilið er hlutlaust á úrlausnarefnið. Þess vegna er mikilvægt að
dómari sé víðsýnn og þar með fær um að hafa heildarsýn á það sem um ræðir
sem styðst að öllu jöfnu við það sem almennt verður talið rétl. Almennar
viðmiðanir eru þó ekki nógu algildar til þess að við þær verði stuðst í öllum
tilvikum. Þegar það tekst hins vegar ætti það að efla traustið til dómstólanna.
Af þessu má sjá að miklar kröfur eru gerðar til þeirra sem gegna dómara-
störfum. Dómarar þurfa að búa yfir ákveðnum hæfileikum umfram lögfræði-
þekkingu, en hún ein nægir ekki í dómarastarfinu þótt hún sé mjög mikilvæg.
Viðfangsefni dómstólanna felast oft í því að leysa úr ágreiningi um það hvort
eða hvernig tiltekinni reglu eða reglum verði beitt á hin ólíku og margbreytilegu
atvik sem fyrir liggja og mati á þeim. Afstaða og mat dómara getur þar skipt
meginmáli en verður þó að vera innan eðlilegra marka, meðal annars til að
hlutleysið sé tryggt og að samræmis verði gætt í úrlausnum. Lögfræðiþekkingin
ein er þar af leiðandi ekki fullkomin trygging fyrir því að viðkomandi hafi alla
þá hæfileika sem dómari þarf að hafa til að geta gegnt dómarastarfinu vel. Aðra
þætti þarf líka að hafa til viðmiðunar við mat á því hverjum hæfileikum
dómarar þurfi að vera búnir. Með því eru meiri líkur á að réttaröryggið verði
betur tryggt en ella.
8. HVERS ÞARF AÐ GÆTA VIÐ VAL Á DÓMARA í EMBÆTTI?
Kröfur sem gerðar eru til dómstólanna eru miklar og fara greinilega
vaxandi. Til þess að dómstólamir standi undir þessum kröfum hlýtur að þurfa
að efla þá og styrkja, en það má gera með margvíslegu móti. Mikilvægt er þá
að hafa markmiðin, sem þar ber að stefna að, efst í liuga.
485